در این مقاله ضمن اینکه مؤلفه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به عنوان متغیرهای مستقل یا منابع بیرونی سیاست خارجی عربستان بررسی شده‌اند، به چهار ویژگی پادشاهی، وهابی، رانتیر و شبه‌جزیره‌ای بودن دولت به عنوان متغیرهای میانجی یا منابع داخلی سیاست خارجی این کشور پرداخته شده است. همچنین، پنج محور به عنوان اصول و اهداف کلان سیاست خارجی عربستان مورد تأکید قرار گرفته‏اند که عبارتند از: برتری‌جویی پیرامونی، م...

نقش و جایگاه واقعه عاشورا در استمرار مذهب تشیع در ادوار مختلف تاریخی، موجب شده است تا تاریخ‌نگاران وهابی در تکاپوهای خود برای ردّ و انکار مبانی عقیدتی و تاریخی تشیع، در قالب آثاری عاشورانگارانه به بررسی تاریخی این قیام شیعی روی‌آورند. تاریخ نگری منبعث از جریان عقیدتی-سیاسی وهابیت به‌گونه‌ای در این آثار خودنمایی می‌کند که موجب شده است تا به‌جای به دست دادن تبیین‌های متفاوت علمی و واقع‌بینانه، تصو...

با گسترش جنبش موسوم به جنبش وهّابی در جزیرةالعرب، سایر مسلمانان جهان اسلام به این جنبش واکنش نشان دادند و آراء محمد بن عبد الوهاب در بین مسلمانان، مخالفان و موافقانی جدی یافت. به‌نظر می­رسد خبر پیدایش این جنبش در همان سال‌های آغازینِ شکل‌گیری، به گوش مسلمانان شبه‌قاره هند هم رسیده بود. با ورود اندیشه‌های محمد بن عبد الوهاب به شبه قاره، برخی از مسلمانان هندی «وهابی» خوانده شدند؛ ولی معنای این اصطل...

پس از شکل­گیری حاکمیت سعودی در شبه­جزیرة عربستان که پس از هم­پیمانی محمد­بن­سعود حاکم شهر الدرعیه در قلب منطقة نجد عربستان سعودی و محمدبنعبدالوهاب رخ نمود، تاریخ­نویسی سعودی نیز آغاز به­ کار کرد. این تاریخ­نویسی در طول تاریخ خود از الگوهای متعددی پیروی کرده است. در وهلة نخست و با توجه به تفاوت های فرهنگی ـ مکانی می توان از دو الگوی تاریخ­نویسی نجدی و بغدادی پیرامون برآمدن آل ­سعود سخن گفت، که د...

موضوع زیارت از آغاز اسلام، مورد توجه مسلمانان بوده است. پیامبرخدا9  با توصیة زبانی و عملی به مسلمانان دربارة زیارت، مشروعیت و بایسته بودن آن را از دیدگاه اسلام آشکار ساخت. وجود دلایل فراوان عقلی و نقلی در منابع معتبر شیعه و سنی، به خصوص آثار امام محمد غزالی دربارة حیات برزخی، امکان ارتباط دو سویة زنده‌ها و مردگان با یکدیگر، به‌ویژه هنگام زیارت و تأثیر پذیری مزور از دعاها و احسان‌های...

وهابیت به‌عنوان یک ستون مهم هویتی و دینی در حفظ مشروعیت سیاسی حکومت سعودی عمل کرده است. از اواخر دهه‌های 1980 و 1990 اپوزیسیون یا جریان اسلام‌گرای معارض و منتقد در واکنش به یک‌سری نارضایتی‌ها و عوامل داخلی و خارجی شکل گرفت و سبب تردید در بنیان‌های مذهبی مشروعیت سیاسی حکومت سعودی شد. با وقوع بهار عربی و پس از تدوین و اجرای اولیه سند 2030، از یکسو، شکاف اسلام‌گرایان منتقد با حکومت سعودی تشدید شد ...

منظور از «جریان‏شناسی تاریخی فقه سلفی»، شناسایی مجموعه‏ی مبانی، مناهج و دیدگاه‏های فقهی سلفیان از هنگام پیدایش تاکنون و نیز، عوامل پیدایش و احیاناً تطوّر و تحوّل آن‏ها است.این شناسایی که از طریق واکاوی جداگانه‏ی زندگی، شخصیت، عقاید و دیدگاه‏های فقهی پیشوایان برجسته و تأثیرگذار سلفی در وهله‏ی نخست و سپس تطبیق، مقایسه و مقارنه‏ی آن‏ها با یکدیگر انجام می‏شود، به روشنی نشان می‏دهد که سلفیه یک «جریان»،...

تحول نظام مُفتی ـ مُستفتی تشیع در ایران روزگار مغولان[1] صالح پرگاری* مسلم سلیمانی‌یان** چکیده پس از سقوط خلافت (656 ق)، دگرگونی بزرگی در جهان اسلام رخ نمود؛ به‌ویژه بر اثر روی‌گردانی مغولان از تسنن، گرایش برخی از ایلخانان به تشیع و فراهم آمدن زمینه نشاط علمی برای فقیهان اصولی شیعه، اوضاعی پدیدار شد که ساختار بسیط نخستین و نامتمرکز نظام مفتی ـ مستفتی شیعه را به ساختاری منسجم و متمرکز بدل کرد. این...

وهابیت نام فرقه ای است با رهبری محمد بن عبدالوهاب که پس از اتحاد با محمدبن سعود رهبر قبیله آل سعود در منطقه درعیه در سال 1744میلادی، توانستند با کمک یکدیگر اولین دولت سعودی را تشکیل دهند. پس از این توافق، وهابیت در طول سه قرن گذشته همواره به ­عنوان ستون اصلی مشروعیت و بقای آل سعود در طی سه دولت این خاندان (دولت اول:  1744- 1819، دولت دوم: 1819 – 1891 و دولت سوم: 1932 – 2016 )  مطرح بوده و آل سع...

در این باریکه سخن پس از اشارتی بس کوتاه به آن‌چه بر سر مکان‌های مقدس مکة مکرمه و مدینة منوره به دست قوم وهابی رفته است، از محتوای کتاب «الاماکن المأثورة المتواترة فی مکة المکرمة: عرض و تحلیل» نوشتة دکتر عبدالوهاب ابراهیم ابو سلیمان سخن می‌رود و سپس به معرفی رهیافت مؤلف محترم کتاب در این اثر گرانسنگ پرداخته می‌شود و در فرجام مقال از ترجمة این کتاب اندکی یاد می‌شود.