یکی از پاسخ هایی که فیلسوفان مسلمان به معضلی که در فلسفة دین به معضل شرور (مسألة شرور) معروف است داده اند این است که « شرور یا اموری عدمی اند که شر بالذّات اند- مانند ظلمت، فقر، جهل، مرگ و... ـ و یا اموری وجودی اند که شر بالعرض اند یعنی به خودیِ خود شر نیستند بلکه در تحلیل نهایی و عقلی از آن جهت شر محسوب می شوند که به امور عدمی (شرور بالذّات) منجر می شوند- مانند زلزله، طوفان،میکرب، سیل و... اما چو...

مدلول این قاعده فلسفی چنین است که هر موجود بالعرض ضرورتا به یک موجود بالذات منتهی می گردد. حکمای اسلامی با استفاده از این قاعده فلسفی مسائل مختلفی را اثبات کرده اند. چنانکه فارابی در باب اثبات «وجوب» برای صفات ذاتی خداوند، و ملاصدرای شیرازی هم در اکثر مباحث فلسفی بویژه اثبات حرکت جوهری و اثبات صانع، از این قاعده استفاده کرده است. عرفای اسلامی نیز طبق این قاعده، اولیت هر شیء را بالعرض و آن را من...

یکی از ابتکارات فلاسفه اسلامی، تقسیم بندی معقولات و مفاهیم کلی است. توجه به اقسام معقولات، مشکلات فراوانی از مباحث معرفت شناسی و فلسفه را حل می کند و عدم بازشناسی آنها از یکدیگر موجب لغزش های فراوانی می گردد؛ شناسایی اقسام مفاهیم کلی، مبتنی بر معیاری معرفت شناسانه است که بتواند تمام مفاهیم ذهنی را در خود مندرج کند. این مقاله در پی بررسی این معیار از نگاه فیلسوفان بزرگ اسلامی است.

یکی از مباحث مهم عقلی و معرفت شناسی که مورد توجه فلاسفه مسلمان است "حقیقت مفاهیم کلی و تقسیم بندی معقولات یا مفاهیم کلی و اوصاف آنها" است. این تقسیم بندی اهمیت زیادی در مباحث فلسفی و معرفت شناسی دارد. اما همواره در تاریخ تفکر فلسفه یکی از بحث های جدی ،نزاع در مورد حقیقت کلی بوده است و این بحث از دوره افلاطون و شاید قبل از وی نیز مطرح است . تفسیرهای مختلفی در باب مفهوم کلی صورت گرفته است ؛از جمل...

معقول ثانی فلسفی چیست؟ چه تمایزی با نوع منطقی آن دارد؟ ملاک خارجیّت یا ذهنیت معقول ثانی فلسفی و منطقی چیست؟ این بحث از کجا آغاز شده است و چه فراز و فرودی داشته است؟ آرای دو حکیم بزرگ اسلامی ملاصدرای شیرزای و علامه طباطبایی در این خصوص چیست؟ معقول ثانی فلسفی یکی از زیر بنایی ترین مسائل فلسفه اسلامی است. این رساله از طریق تحقیق کتابخانه ای به دنبال چگونگی بیشتر و مقایسه آرای ملاصداری شیرزای ...

حیث التفاتی ادراک یعنی این‌که ادراک به اضافه‌ای واقعی، نه اعتباری، مضاف به مدرَکی مغایر با خود است. طرفداران حیث التفاتی براین باورند که حیث التفاتی ویژگی لاینفک تمامی ادراکات انسان، اعم از حسی، خیالی، عقلی و حتی ادراک او نسبت به ذات خویش است. زیرا آن‌ها سرآغاز تمام ادراکات انسان را ادراک حسی و ادراک حسی را مبتنی بر حیث التفاتی می‌دانند. ابن سینا ادراک حسی را دارای حیث التفاتی و مضاف به معلوم ب...

یکی ازمتفکرینی که با نظم خاصی بحث تصوردرفلسفه دکارت را پی گرفته ،آنتونی کنی است که به دلیل تبحروتخصصی که درفلسفه غرب دارد،موفق شده ابعادتازه ای رادررابطه بااین موضوع به روی علاقه مندان به آثارفلسفی بگشاید.توضیحی که آنتونی کنی ارائه می نماید خواننده رابه این نکته رهنمون میگرددکه مفهوم تصوردرفلسفه دکارت مشترکی لفظی است.به گونه ای که معانی گونه ای که معانی مختلفی که مورداستفاده دکارت قرارگر...

وقوع شرّ در نظام آفرینش و مسئله عنایت و علم عنایی حق تعالی، از مباحث مهمی هستند که در فلسفه و عرفان مطرح بوده و شبهات و دغدغه هایی را در حوزه اندیشه دینی پدید آورده است .بدین جهت برخی از فلاسفه و عارفان بدان عطف نظر نموده و در آثار خود ابوابی را به مسائل مذکور اختصاص داده اند. در این میان ابن سینا، ابن عربی و ملاصدرا دیدگاه های بارزتری را درباره مسائل فوق عرضه داشته اند. از دیدگاه هر سه اندیشمند...

وقوع شرّ در نظام آفرینش و مسئله عنایت و علم عنایی حق تعالی، از مباحث مهمی هستند که در فلسفه و عرفان مطرح بوده و شبهات و دغدغه هایی را در حوزه اندیشه دینی پدید آورده است .بدین جهت برخی از فلاسفه و عارفان بدان عطف نظر نموده و در آثار خود ابوابی را به مسائل مذکور اختصاص داده اند. در این میان ابن سینا، ابن عربی و ملاصدرا دیدگاه های بارزتری را درباره مسائل فوق عرضه داشته اند. از دیدگاه هر سه اندیشمند...