فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا(س) سال بیست و دوم، دوره جدید، شماره 7، پیاپی 87، پاییز 1391 ریشه‌های بحران در روابط امین و مأمون علی ناظمیان فرد در پی مرگ هارون‌الرشید در سال 193 هجری، خلافت عباسی به ورطه یک بحران سیاسی فرو غلطید و قلمرو آن با محوریت بغداد و مرو دو پاره شد.بیشتر تاریخ‌نگاران سده‌های آغازین اسلامی بر این باورند که تیرگی روابط میان امین و مأمون از...

یعتبر مارکس ویبر من أبرز المنظّرین الذین تطرقوا إلى مفهوم العقلانیة وتصنیفها. یصف ویبر أربعة أنواع من العقلانیة وهی العقلانیة العملیة والنظریة والذاتیة والصوریة. یری «ویبر» أنه من الممکن أن تکون بعض أنواع العقلانیة غیر رشیدة من وجهة نظر الآخرین. کما أنه قدم شکلین من العقلانیة الصوریة والذاتیة. کما یری ویبر، إنّ الترکیز کثیراً على العقلانیة الصوریة أمرٌ غیر رشید من وجهة نظر العقلانیة الذاتیة. لکن «ج...

چکیده یکی از دوره ها ی درخشان تاریخ اسلام عصر هارون رشید و مأمون است. در این عصر جدا از تحولات سیاسی و اجتماعی شاهد شکوفایی علمی نیز هستیم. عصر هارون رشید و مأمون به دو دلیل از اعصار قبلی متمایز می شود: از یک طرف به دلیل علاقه ای که این دو خلیفه به علم ودانش داشتند، از دانشمندان مختلف زمان خود برای شرکت در فعالیت های علمی دعوت به عمل آوردند؛ از طرف دیگر در عصر این دو خلیفه شاهد فعالیت های گستر...

چکیده: حکومت عباسیان بنا به دلایلی در سال های خلافت هارون الرشید (170-193ه.ق) به اوج رونق اقتصادی خود رسید و این دوره به عصر طلایی عباسیان شهرت یافت، بغداد مرکز خلافت عباسیان به کانون بزرگ تجارت و اقتصاد جهان اسلام مبدل شد؛ اما خلیفه هارون الرشید به اقدامات اقتصادی دست زد که می توانست پیامد های گسترده ای داشته باشد. این اقدامات علاوه بر افزایش هزینه های خلافت عباسیان، موجبات نارضایتی مردمان ...

برمکیان و آل سهل هر دو از برجسته ترین خاندان های وزارت و دیوان سالاری عصر خلافت عباسی بودند که در صحنه تاریخ سیاسی اسلام ظاهر شدند و جلال خاصی به این خلافت بخشیدند .یکی از موضوعاتی که پژوهشگران تاریخی با آن رو به رو هستند عملکردهای این دو خاندان ایرانی و نقششان در خلافت عباسی و زوال و نابودیشان است در این رساله که به روش پژوهش تاریخی و توصیفی است و با توجه به منابع کتابخانه ای انجام می پذیرد به...

تاریخ پزشکی در ایران به دوران پیش از اسلام می رسد، اولین مرکز آموزش پزشکی با نام «جندی شاپور»، که نقش بسیار مهمی در شکل گیری و تکوین این علم داشته، در زمان حکومت ساسانیان ساخته شد. این دانشگاه پس از حمله اعراب مسلمان به ایران همچنان از رونق علمی برخوردار بود،اما بعد از دو قرن آشوب و هرج و مرج و با روی کارآمدن حکومت عباسیان، با انتقال اولین پرشک این مرکز به بغداد در عمل دستاوردهای این دانشگاه به...

طرح موضوع ولایتعهدی امام رضا(ع) توسط مأمون عباسی، یکی از حوادث بسیار مهم تاریخی است که به‌شدت با مسئلۀ امامت، حاکمیت و حکومت اسلامی مرتبط بوده و نیازمند تحلیل گفتمانی ویژه می‌باشد. دورۀ مأمون یک دورة استثنایی در تاریخ عباسیان است که با جریان‌های مختلف سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی ـ دینی روبرو بوده که نیازمند ظهور گفتمانی شده است که بر پایۀ «ولایتعهدی» مبتنی...

در دوره‌ی خلافت عباسیان، به ویژه در دوره‌ی مأمون، مناظره‌هایی با غیرمسلمانان اعم از اهل کتاب و غیر آنان انجام می‌شد که به زعم برخی از نویسندگان این مناظره‌ها گویای عصری درخشان و آزاداندیشی مأمون عباسی و اعتقاد او به تکثر عقیدتی بوده است. اما تحلیل کنش‌ها و گفت‌وشنودهای خلیفه و مناظره‌کنندگان نشان‌دهنده‌ی وضعیت دیگری است. این تحقیق بر پایه‌ی روش کیفی تفسیری (مبتنی بر توصیف و تحلیل) در پی بررسی ا...

مجادلات کلامی در سده‌های دوم و سوم هجری چنان بالا گرفت که انسجام فکری جامعه اسلامی را تهدید نمود. یکی از عمده‌ترین موضوعهایی که در این روزگار، مسلمانان را _ در ردّ و قبول _ دو بخش نمود، مسأله خلق قرآن بود. منازعات و مجادلاتی که بر سر این موضوع درگرفت، سرانجام منجر به دخالت دستگاه خلافت و اتخاذ سیاست محنه از سوی مأمون گردید. این سیاست بی‌سابقه و بی‌نظیر در تاریخ اسلام - که او چهار ماه پیش از مرگش...