در این نوشتار به تبیین و تعریف دو روش «اسطوره سنجی» و «اسطوره کاوی» پرداخته ایم. تدقیق در این روش ها ما را بدان رهنمون شد که روش نقادی اسطوره سنجی به طور کلی روشی است که قصد دارد با شناسایی کوچک ترین واحدهای معنادار از گفتمان های اسطوره ای در یک اثر ادبی و هنری، و نیز بررسی روابط میان آنها با یکدیگر، به ساختاری طبیعی از اسطوره ای کلان ـ یک سر اسطوره ـ در آن اثر دست یابد که با چند و چون زندگی شخ...

ُمان اُنیتشا اثر لوکلزیو، نویسنده فرانسوی، بازنمود واقعی اسطوره­ایی و تاریخی از سرزمین آفریقای غربی (نیجریه) است. داستان اُنیتشا «روایت» را به وقایع اسطوره­ایی مرتبط می­کند که با تصاویر سَمبلیک عینیّت می­یابند. به نظر ژیلبر دوران(gilbert durand) ارزش پایدار فرهنگهای انسانی در این واقعیت اساس گرفته که آنها قادر هستند «زبانهای سَمبلیک» را با نشانه­های خود بازنمایی کنند. بدین­دلیل همین فرهنگها بطور ناخو...

با استفاده از روش ژیلبر دوران به عنوان ابزاری برای تحقیق، می کوشیم تا مفهوم زمان را نزد ویکتور هوگو مطالعه کنیم. ویژگی اصلی زبان ویکتور هوگو تصویری و استعاری بودن آن است. این ویژگی باعث می شود تا مفهوم انتزاعی زمان به موضوعی عینی و ملموس مبدل شود.فراوانی فرایند استعاری در زبان ویکتور هوگو نشاندهنده این است که زمان نقش مهمی را در تخیل این شاعر بزرگ بازی می کند. با مطالعه بخشی از آثار هوگو به این...

خیال، پشتوانۀ کلامی خمسۀ نظامی را می‌سازد که ریشه در مفاهیم فرهنگی و اساطیری، ذوق فکری و روح جمعی دارد. بروز تقابل‌های خیر و شر، در تضادی خیال‌انگیز، ساختار داستان خسرو و شیرین را در پس مضامین عاشقانه و عارفانه، آن را به منظومه‌ای قهرمانی تبدیل می‌کند. شناخت این ویژگی قهرمانی در منظومۀ خسرو و شیرین به مدد استفاده از روش ژیلبر دوران در تحلیل سامانه‌های تخیّل، میسّر است. پژوهش حاضر با استفاده ا...

رضا عباسی هنرمند چیره دست و توانمند عصر صفوی با آثار ارزشمند خود، نقش عمده ای در رشد و تکامل نگارگری ایرانی دارد. با توجه به تحولات و فراز و نشیبهای زندگی وی و تاثیر این تحولات بر آثارش، هدف این پژوهش، بررسی صور خیالی زمان در آثار رضا عباسی در جهت تبیین مفهوم گذر زمان و مرگ در بعضی از آثار وی، با رویکردی انسان شناسانه و بر اساس روش ژیلبر دوران است. پرسش این است که کدامیک از تصاویر هنری با ویژگی...

نقاشی قهوه‌خانه‌ای از معدود هنرهای عامیانه برجامانده در ایران است که خاستگاه آن، نگرش‌های ملی و مذهبی مردم(عوام) در عصر قاجار است. پشتوانة این نقاشی‌ها خیال و اسطوره است که ریشه در ذوق فکری و روح جمعی دارد. خیال بن‌مایة صوری، نقاشی‌ها را شکل داده و اسطوره‌های ملی و مذهبی نیز بن‌مایه‌های محتوای آثار را می‌سازند که خود ریشه در فرهنگ غنی و روح جمعی ایرانیان دارد. نقاشی قهوه‌خانه‌ای که به دست هنرمن...

بئشلیک‌ها اشعار ده هجایی هستند و به این دلیل بئشلیک نامیده می‌شوند که در آنها هر مصراع شامل ده هجاست که به دو بخش پنج هجایی تقسیم می‌شود و هر بند از چهار مصراع تشکیل شده است. در این پژوهش، با استفاده از دیدگاه لازار در بررسی اشعار پارتی (1985 و 2007) و دیدگاه طبیب‌زاده و میرطلایی (1392) از اشعار فارسی و فهلویات مبنی بر وجود یک یا چند هجای سبک و یک هجای سنگین در هر پایه، به بررسی وزن در بئشلیک‌ه...

تخیّل، در تمام نمودهای مذهبی، اسطوره‌ای و ادبی، دارای این قدرت متافیزیکی است که آثاری علیه زوال، مرگ و سرنوشت خلق کند. به اعتقاد «ژیلبر دوران» شورش علیه مرگ از یک طرف، و کنترلِ آن از طرف دیگر، مانند پشت و روی یک سکّه‌اند. او اعتقاد دارد که در پشت این تصویرهای ذهنی، موضوعِ زمان نهفته است. بر اساس این موضوع، وی تخیّلات را به دو منظومۀ روزانه و شبانه تقسیم کرده است. بی‌شک، شاعر بهترین کسی است که می‌توا...

نقد دنیای خیال نوعی نقد مضمونی است و در قرن نوزدهم میلادی، توسّط گاستون باشلار به صورت مدوّن و قانون‌مند به جامعۀ ادبیّات فرانسه و پس از آن اروپا ارائه شد؛ بعد از وی، شاگردان مکتب او؛ یعنی ژان‌پیر ریشارد، ژان بورگوس و ژیلبر دوران به تکمیل این نظریه پرداختند. این مقاله با هدف دست‌یابی به نگاه مولانا به جهان اطراف خود و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و همچنین، بهره‌گیری از نظریۀ نقد تخیّلی ژیلبر د...

اسفار خمسة لندن تنها ترجمة تاریخ دار فارسی ـ عبری از اسفار خمسه است. این متن در 1319 میلادی مطابق 719 هجری قمری کتابت شده است. همة محققان، به پیروی از نظر لازار، این متن را متعلق به جنوب غربی ایران می دانند. اما باید توجه داشت که برخی لغات شرقی (مانند لغات حوزة ماوراءالنهر و هرات) نیز در آن دیده می شود. در این مقاله، به ریشه شناسی تعدادی از لغات این متن خواهیم پرداخت. این لغات عبارت اند از: b’z...