هنگامی که آیین مقدس اسلام، با معارف عمیق الهی بر جهان ظلمانی و دلهای تاریک انسانها پرتو افشانی کرد و طالبان حقیقت و جویندگان کمال انسانی را از سرچشمه ی زلال دانش و معرفت برخوردار نمود، سبب شد تا دلهای بیدار با تعمق بیشتری در شناخت حق و راههای رسیدن به حقیقت مطلق بیندیشند و با استمداد از حق تعالی و قرآن کریم و احادیث و اقوال و سیره نبوی و اولیا، به سیر و سلوک در طریق معرفت بپردازند. این سیر و سل...

هدف غاییِ دین­ورزی و سلوک بودایی نجات از رنج و چرخه بازپیدایی است. آموزه نیروانَه اصلی ترین آموزه مشترک مکاتب و طریقت های بودایی در تبیین آن هدف است. چندین رویکرد در تفسیر معنای این آموزه وجود دارد. رویکردهای سلبی، اثباتی و متناقض نما از مهمّ ترین آنهاست. هر کدام از طریقت های هینَه یانَه و مَهایانَه، علی رغم اشتراک­شان در پذیرش این اصل، از این آموزه تفسیرهای خاص خودشان را دارند. می توان گفت مفهوم نیرو...

پژوهش حاضر با عنوان «بررسی مناسبات دولت صفویه با طریقت¬های صوفیانه¬» سعی در بررسی کنش ها و برخوردهای میان دولت صفویه و طریقت های صوفیانه در بستر زمانی و مکانی مختلف را دارد. بر این اساس مدعای اصلی پژوهش حاضر آن است که دولت صفویه با ویژگی¬های خاصی مانند سابقه¬ی فعالیت طریقتی دو سده¬ای، گرایش به مذهب تشیع و سیاست تمرکز قدرت، اجازه¬ی ظهور و بروز به طریقت¬های مختلف صوفیانه را نمی¬داده است. بدین من...

عوامل طبیعی از اصلی ترین و اثرگذارترین عواملِ شکل بخشی یک سکونت گاه و تحولات آن هستند. کوه ها، رودخانه ها، قنوات و دره ها از جملۀ مؤلفه های نیروی طبیعی هستند. در این میان چگونگی تأمین آب در شکل گیری یک زیستگاه و تحولات آن نقشی بارز دارد. کیفیت تأمین آب هر زیستگاه، بخشی از فرهنگ آن است. در اقلیم گرم و خشک محمدیه با بارش اندک و عدم وجود منابع آب های سطحی، قنات ها به عنوان تنها تأمین کنندۀ آب مطرح ...

حضور و فعالیت طریقت نعمت‌اللهیه در ایرانِ عصر قاجار، سبب ایجاد کنش و واکنش‌هایی بین این طریقت با دو جریان قدرتمندِ شریعت و سلطنت گردید. بررسی فراز و فرود‌های روابط این ‌سه جریان با یکدیگر، یکی از مباحث قابل ­اعتنا در تاریخ اجتماعی ایران عصر قاجار است. در پژوهش حاضر، تعاملات سه جریان یاد شده با یکدیگر، با عنایت به این که چه عواملی باعث شد طریقت نعمت‌اللهیه در دورۀ مورد بحث، دچار رکود و حاشیه‌نشینی...

«شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» سه مرحله جداناپذیر از مقامات معنوی و مدارج دینی کمال انسانی است که می‌توان آن را به پوست، مغز و روغن بادام تشبیه کرد. هر دینی از سه جنبة شریعت، طریقت و حقیقت تشکیل می‌شود و شریعت ناظر به احکام و آداب ظاهری دین، طریقت ناظر به معنا و آداب قلبی و حقیقت همان مطلوب و مقصود اصلی هر دینی است؛ از این منظر، تمام ادیان دارای مقام طریقتی هستند که در تاریخ اسلام این طریقت به عنوا...

این مقاله به بررسی رابطه ی میان طریقت نقشبندیه و فعالیتهای تجاری در عصر تیموریان (771-913ه.) می پردازد. توجه به اصول عقاید این طریقت، عوامل فکری زمینه ساز در فعالیتهای اقتصادی پیروان آن را روشن می کند. این عوامل را می توان در چهار مفهوم خلوت در انجمن (صحبت)، ذکر خفی، خدمت، و کار دسته بندی کرد. وجود تعالیم معطوف به فعالیت های اقتصادی در طریقت نقشبندیه سه پیامد مهم داشت؛ نخست رواج و نفوذ گسترده ی...

پایان نامه حاضر، درصدد است با بازخوانی و تحلیل آرای عرفانی بدیع الزمان نورسی که در کلیات رسائل النور ارائه شده است، گامی ولو کوچک در جهت شناساندن بهتر و بیشتر این عارف برجسته معاصر، به جامعه علمی ایران بردارد. بر اساس شواهد و قراین، نورسی ابتدا بر طریقت نقشبندیه سیر و سلوک می کرده است؛ اما سرانجام با الهام از قرآن، طریقت نوری را بر پایه چهار اصطلاح قرآنی: عجز، فقر، شفقت و تفکر ابداع کرد که در ...

ظهور و آفرینش عالم از نظر فیلون و ابن عربی حاصل تحقق ارادۀ خداوند یکتاست. هر دو متفکر که از سویی به ذات آفرینشگر متعال معتقدند و از سویی دیگر از نیای فکری مشترک، یعنی افلاطون و افلاطون گرایی تأثیر پذیرفته اند، می کوشند تا چگونگی آفرینش عالم کثیر توسط خداوند واحد متعال و منزه را تبیین کنند. از نظر ایشان فرایند خلقت مراتب و مراحلی دارد، و برای توضیح این موضوع، هر دو متفکر با نگرش ها و اصطلاح های ...