چکیده ارمغان صبح از گزیده های دانشگاهی مفید و موفّق روزگار ما در زمینۀ متون نظم است. مؤلّف ارجمند این اثر تلاش کرده است نمونه هایی از آثار خاقانی شروانی، اعمّ از قصیده و دیگر قالب های شعری، را به شیوه ای بسامان و با دقّت علمی همراه با شرح نکات و ظرایف آن ها به دانشجویان زبان و ادبیّات فارسی و دیگر علاقه مندان به متون فارسی عرضه کند. تلاش مؤلّف، به ویژه در زمینۀ شرح و توضیح ابیاتْ موفّق و عاری از لغزش ف...

برای شرح‌نویسی می‌توان بر اساس متغیّرهای 1. شارح و متن ادبی و 2. مخاطب انواعی را نام برد. یکی از این شروح را، شرح تطبیقی می­نامیم. هدف اساسی شرح تطبیقی، شرح ادبیات ملّتی بر اساس ادبیات ملتی دیگر است. روش عملیاتی شرح تطبیقی  سه مرحله دارد: 1. مقدمات: بررسی تأثیر و تأثّر تاریخی و تفاوت زبانی میان دو اثر ادبی، 2. شرح تطبیقی: تحلیل بر پایه‌ی شاخصه‌ی  زبانی ـ بلاغی و معنایی، 3. نتیجه‌گیری: دریافت و تبی...

طبقه بندی سنّتی و گاه غیرعلمی، بر پیکره نظام آموزشی و پژوهشی ادبیات فارسی سایه انداخته و عمدهً حوزه دانش و پژوهش ادبی به رشد و بالندگی چندانی دست نیافته است. شرح و تفسیر متن، با این هدف که پیچیدگی های متن زدوده و خواننده به درکی ژرف و پویا از متن هدایت شود، در این حوزه جای می گیرد. در این میان، نقش شارح و تاویل کننده متن بسیار اهمیّت دارد؛ چرا که او باید بتواند بین جهان متن و جهان خواننده گفتگویی ...

مفتاح العلوم، اثر سراج الدّین ابویعقوب سکّاکی (626__555)، دانشمند نامی ادبیّات عرب، در سدۀ هفتم قمری است. این کتاب یکی از نامی ترین دانشنامه های علوم ادبی رایج روزگار خود است که به شرح دوازده علم از علوم ادبی پرداخته است. بر این کتاب، تاکنون 131 شرح، حاشیه، تلخیص، و مانند آن نوشته شده است. تاکنون 52 نسخۀ خطّی از این کتاب در ایران شناخته شده است که نسخۀ خطّی کتابخانۀ وزیری یزد یکی از دونسخۀ کهن این ک...

بررسی و روش شناختی شروح نهج البلاغة سبب آشنایی با دیدگاهها و رویکردهای مختلف برای انتخاب و فهم بهتر نهج البلاغه است که محققان و مخاطبان دارای اهمیت زیادی است و خوانندگان را برای دستیابی به اهداف مورد نظر و شناسایی شرح بهتر هدایت می نماید. قطب راوندی از شارحان متقدم که شرح وی از اولین شروح در نهج البلاغه به شمار می رود که شارحان پس از وی خوشه چین خرمن وی بوده اند. این شرح هرچند شرحی ترتیبی و کام...

ماتمکده بیدل قزوینی از جمله مقتل های مهم (به اعتبار دقت در استنادات و تأثیرگذاری بر روی آثار پس از خود) و کم نظیر (از حیث ادبیّت و بلاغت) تاریخ ادب فارسی است. مولاقربان ‌ابن‌ رمضان ‌بادشتی ‌قزوینی رودباری متخلص به بیدل (شاعر و مرثیه‌پرداز سده سیزدهم هجری، زنده به سال 1267 ق) در حدود 1248 ق اقدام به تألیف مقتلی به نظم (در قوالب گوناگون) و نثر (مسجّع) نموده و طی آن، احوال و جریانات حماسه عاشورای سا...

قطب راوندی، عالم، فقیه، مفسر و محدث قرن ششم هجری است. تألیفات او نسبتا فراوان است. فقه القرآن، قصص الانبیاء و شرح نهج البلاغه موسوم به منهاج البراعه، که از قدیمی ترین شرحها است، برخی از آثار این دانشمند است. موضوع این مقاله بررسی روش قطب راوندی در شرح نهج البلاغه است. جنبه های ادبی، لغوی و کلامی، اساس شرح قطب است که نگارنده به آن پرداخته. بر خلاف تصور ابن ابی الحدید این شرح، اولین شرح نهج البلا...

روششناسی شروح نهجالبلاغه جهت بررسی و شناخت بهتر شروح و یافتن محاسن و کاستیهای آن روش و رویکرد برای پژوهشگران و مخاطبان شروح، امری لازم و مهم و کمک به تألیف شروح با رویکردهای کاملتر است. یکی از شرحهای نهجالبلاغه که اولین شرح کامل آن نیز به شمار میرود، علاوه بر تقدم تألیف به جهت تخصص و تألیفات متعدد مؤلف در آنرابطه دارای نکات ارزندهای در زمینههای لغتشناسی، ادبی، بلاغی، توجه به اشعار عرب جهت فهم ب...

برخی از صنایع ادبی در زبان فارسی، صنایعی هستند که ارزشهای بلاغی پدیده دوزبانگی را نشان می دهند. متأسفانه، در کتابهای بلاغت ارزش زیباشناختی این صنایع را شرح نداده اند، اما امروزه با استفاده از نظریه های گوناگونی که در خصوص پدیده رمزگردانی مطرح شده است و با توجه به رواج این نظریه ها در حوزه ادبیات و نقد ادبی، می توان ابعاد زیباشناختی این صنایع را نشان داد. بنابراین، در این مقاله مشخص می شود که از...

روششناسی شروح نهجالبلاغه جهت بررسی و شناخت بهتر شروح و یافتن محاسن و کاستیهای آن روش و رویکرد برای پژوهشگران و مخاطبان شروح، امری لازم و مهم و کمک به تألیف شروح با رویکردهای کاملتر است. یکی از شرحهای نهجالبلاغه که اولین شرح کامل آن نیز به شمار میرود، علاوه بر تقدم تألیف به جهت تخصص و تألیفات متعدد مؤلف در آنرابطه دارای نکات ارزندهای در زمینههای لغتشناسی، ادبی، بلاغی، توجه به اشعار عرب جهت فهم ب...