مهاجرت ترکان سلجوقی و تشکیل اولین حکومت با منشاء ایلی، سرآغاز تحولات شگرف در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بود. ترکمانان عراقی، طلایه داران این مهاجرت، به دلیل نفوذشان در منطقه عراق عجم به عراقی مشهور شدند. ماهیت و ریشه های نژادی این گروه و ارتباط شان با سلاجقه از دو دیدگاه قابل بررسی است. گروهی از مورخان آنان را از اتباع اسرائیل، پسر سلجوق، می دانند که پس از اسارت او به دست محمود غزنوی به ایران مها...

در اواخر دهة نوزدهم و اوایل بیستم، عراق از جمله کشورهایی بود که تحت یوغ و بردگی سلطه‌گران داخلی و خارجی قرار گرفت. این کشور در سال 1534 میلادی زیر سلطة دولت مستبد عثمانی رفت و در سال 1918 به تصرف دولت انگلیس درآمد و تا مدت‌ها زیر بار بی‌عدالتی و تفرقه و فساد ناشی از سیاست‌های فریبکارانه و ذلت بار آنها رنج می‌برد. در این میان شاعران با بهره‌گیری از زبان و قلم ادبی خویش، نقش عمدة تبلیغاتی را در ب...

برخلاف دیدگاه رایج که عصر سلجوقی را دوره انحطاط تفکر و اندیشه در ایران می‌دانند، حوزه عمومی اندیشه و تفکر در ایران عصر سلجوقی دچار رکود و انحطاط نشد، بلکه در مسیر و شرایطی متفاوت از جریان غالب تفکر در دورههای پیشین جریان یافت که آن را میتوان نوعی تغییر نگرش در عرصههای گفتمانی و بنیانهای فکری دانست. در این دوره متفکران و اندیشمندانی چون امام محمد و احمد غزالی، خیام، عین‌القضات همدانی، شیخ اشراق ...

نقد اجتماعی یا جامعه شناسی ادبیات شاخه ای از جامعه شناسی هنر است که رابطه میان جامعه و ادبیات را مورد بحث وبررسی قرارمی دهد. به دیگر بیان نقد اجتماعی، مطالعه علمی محتوای اثر ادبی و ماهیت آن در پیوند با دیگر جنبه های زندگی اجتماعی است. از این منظر شعرنو عربی، بسترمناسبی است تا از رهگذر آن، بتوان میزان و نحوه ارتباط شعرمعاصر با شرایط اجتماعی وسیاسی را مورد نقد و ارزیابی قرارداد. شعر نو در عراق،...

روی کار آمدن حکومت غزنویان در شرق ایران و تلاش آنان برای تشکیل حکومتی مقتدر، نیاز به استفاده از دبیران ایرانی را برای آنان ضروری ساخت. با فروپاشی سامانیان، بیشتر دبیران شاغل در درون دیوان های سامانیان که از نخبگان خراسانی بودند، در دیوان های غزنوی به کار گرفته شدند؛ بنابراین دبیران خراسانی قدرت بلامنازع در حکومت غزنویان شدند. در سال 420 ه.ق، با حمله ی محمود غزنوی به ری و شکست شاخه ی جبال از حکو...

شاعران امروز با همنشین نمودنِ گونه‌هایِ ناهمگون و پیوند مفاهیم متناقض، شیوه‌ی هنجارین برخورد با واژگان را مورد تعرّض قرار می‌دهند. از این منظر، بخش وسیعی از نوآوری‌های زبان ادبی شاعران معاصر ایران و عراق - با توجّه به قرابت‌های خاصّ فکری و فرهنگی- در گستره‌ی تصویرپردازی‌های بدیعِ «متناقض‌نما» نمود یافته است. بدیهی است که ابهام چنین تصاویری باعث می‌شود که ذهن مخاطب در فضایی ناشناخته سیر نماید که اگرچه...

هر شاعر و نویسنده با خلق اثر ادبی، علاوه بر آنکه برگ زرّینی به تاریخ ادب و فرهنگ جامعه و کشور خویش می افزاید، تصویری به کمال از دو دنیای بیرون و درون خویش برای خوانندگان به نمایش می گذارد. شاعران زبان فارسی نیز در دوره ای به شرق و سرزمین هند روی آورده بودند؛ اما سفر به غرب جایگاهی دیگر داشت. پس از تسلّط صفویان بر ایران و ترویج مذهب رسمی شیعه، بسیاری از شاعران به سمت غرب و سرزمین عراق امروزی روی آ...

چکیده دیوانسالاران ایرانی به عنوان نخبگان وابسته به حکومت در طول تاریخ ایران نقش فراوانی در تحولات جامعه ایفا کرده اند. حضور طولانی آنان در تاریخ ایران از دوره باستان آغاز می شود و با ورود اسلام به حوزه ایران، نخبگان دیوانسالار در خدمت تازه واردان قرار گرفتند تا تجربیات خود را درباره ملکداری ایرانی در اختیار آنان قرار دهند. بحث اساسی درباره این نخبگان تفاوت های فرهنگی میان مناطقی بود،که نخبگان...

چکیده تمرد یکی از جلوه های بارز شعر نو در عراق محسوب می شود. این پدیده بیشتر در قرن بیستم و با ظهور پیشگامان عراق (نازک الملائکه، بدرشاکر السیاب، عبدالوهاب البیاتی و بلد الحیدری) پدیدار شد. تقلید صرف از ساختار سنتی، آشنایی با مکتب رمانتیسم و موقعیتهای سیاسی و اجتماعی جامعه عراق باعث شد تا شاعران مذکور به تمرد روی بیاورند. آنها این جلوه ادبی را به سه گونه تمرد ادبی، سیاسی و اجتماعی در شعر خود ...

اهل بیت علیهم السّلام همواره چراغ فروزان هدایت و الگوی کامل زندگی بشری در همه ابعاد بوده اند. علاقه مندان به آن بزرگواران همواره فضایل آنان را در قالبهای ادبی گوناگون اعم از نثر و شعر به زبانهای مختلف بیان نموده اند. بدلیل موقعیّت ویژه ابوالفضل العبّاس (ع) به عنوان فرزند امام علی (ع) و برادر امام حسن و حسین علیهما السّلام ،موجب شده تا شخصیّت تابناک آن حضرت همواره در کنار ائمّه معصومین مورد توجّه علاقه...