اشعار مدحی یکی از موارد محل نزاع در غزلیات حافظ است. برخی محققان، مدیحه گویی این شاعر را منکر شده و ابیات مدحی را افزوده ی کاتبان شمرده اند. برخی نیز برای حفظ قداست شاعر، ابیات و غزل های مدحی وی را تأویل و توجیه کرده اند. بررسی دیدگاه های محققان و تطبیق آن با غزلیات حافظ، نشان می دهد سبب اصلی دیدگاه انکاری یا تأویلی به غزل های مدحی حافظ دو چیز است: تصور عدم انسجام در ساختار غزل و بی توجهی به مع...

شعر حافظ در عین انسجام ساختاری، ظاهری پاشان و گسسته دارد. برخی منکران، به اعتبار این ظاهر بر حافظ خرده می گرفتند که هر بیتش سخنی مجزاست، برخی نیز برای بی اعتبار کردن حرف اصلی حافظ، ابیات او را از هم تفکیک می کردند تا از زهر انتقادهای وی بکاهند، لیکن در دورۀ معاصر بدون توجه به این سابقه تاریخی، استقلال ابیات را هنر حافظ شمرده اند. در مقاله حاضر، پس از بحث و بررسی دربارۀ عوامل پیدایش این تصورها، ...

در گذشتۀ تاریخی ایران، کمتر دانشمند بزرگی را می توان سراغ گرفت که در پرتو دریافت های علمی و انگیزش های صادقانۀ درونی خویش، به عرفان گرایش نداشته باشد؛ بهاءالدین محمد عاملی(شیخ بهایی) فقیه و حکیم و مفسّر و محدث و شاعر قرن دهم هجری از این جمله است. صفویه خود از تصوف به قدرت رسیدند، و کسانی چون شیخ بهایی و گروهی دیگر از عالمان عصر، گرایش های عمیق زاهدانه و عارفانه داشتند. هرچند شاعری شیخ بهایی در ک...

دیوان حافظ را از زوایای گوناگونی مورد بحث و بررسی قرار داده اند از ویژگی های فنی و هنری آن گرفته تا تعبیر و تفسیر ابیات و نیز دستیابی به شیوه کلی نگاه او به عالم و آدم. در حوزه تعبیر و تفسیر شعر و اندیشه حافظ حافظ شناسی معاصر دفترهایی پربرگ و انبوه با اسلوبهای فکری متفاوت پدید آورده است به گونه ای که میتوان گفت در میان تمامی شاعران و متفکران گذشته ایران زمین کسی چون حافظ چنین توجهی را به خود جل...

شعر حافظ در عین انسجام ساختاری، ظاهری پاشان و گسسته دارد. برخی منکران، به اعتبار این ظاهر بر حافظ خرده می‌گرفتند که هر بیتش سخنی مجزاست، برخی نیز برای بی‌اعتبار کردن حرف اصلی حافظ، ابیات او را از هم تفکیک می‌کردند تا از زهر انتقادهای وی بکاهند، لیکن در دورۀ معاصر بدون توجه به این سابقه تاریخی، استقلال ابیات را هنر حافظ شمرده‌اند. در مقاله حاضر، پس از بحث و بررسی دربارۀ عوامل پیدایش این تصورها، ...

فریدالدّین عطّار (م 627ق)، علاوه بر مثنویهای متعالی و برجستۀ خویش در غزل نیز مبتکرِ شیوه و بیان خاصّی است که در سیر تکاملی غزل فارسی و به خصوص غزل عرفانی بسیار مؤثّر بوده است. غزل عطّار از حیث تکنیکهای بیانی، جوهره و محتوای شعری و تنوّع موضوعات مختلف در شعر فارسی از برجستگی و اهمیّت ویژه ای برخوردار است. موضوعات عرفانی، قلندریّات، وصف، تغزّل، بیان تجارب و احوال درونی، پند و اندرز از جمله موضوعات گوناگون ...

در تلقی عمومی، طریق عارفان و منش سیاست‌مداران جمع‌ناشدنی‌ می‌نماید؛ آن یکی تحنّث و عزلت و دیگری رندی و زیرکی می‌طلبد. نه عارفان با خلوص خود، سیاست‌مداری موفق توانند بود و نه سیاست‌مداران به پاکی و زلالی، حکومت‌داری توانند کرد. این مقاله بر آن است تا با توصیف ویژگی‌های مشی حکومتی عارفی واصل نشان دهد می‌توان عادلانه حکومت کرد و بر معادلات جهان اثر گذاشت و درعین‌حال جز خدا را ندید و همه چیز را از ا...

فصل اول شامل مختصری از احوال و آثار حافظ شیرازی است که پس از توضیحی درباره ی ادبیات فارسی میان قرن های 8 تا 10، وارد بحث درباره ی احوال و آثار فضولی بغدادی می شود. در فصل دوم پس از اینکه درباره ی رند و بازتاب آن در ادبیات صحبت کرده ایم، مضامین قلندرانه، رندانه و مغانه، ابتدا در غزل های حافظ و سپس فضولی آورده شده و پس از بررسی، مقایسه ای میان این مضامین صورت گرفته است. با بررسی هایی که در این فص...