در متن قرآن کریم واژه های پیچیده ای وجود دارد که هر کدام در بافت های مختلفی به کار رفته اند. یکی از آنها «فرقان» است. مفسرّان مسلمان متقدم و متأخر کوشیده اند با مسلّم گرفتن منشأ عربی این واژه، برای آن معانی گوناگونی مانند کتاب، تورات، انجیل و تمایز میان حق و باطل در نظر بگیرند. اما دانشمندان غربی برخلاف مفسران مسلمان، با تکیه بر روش های ریشه شناختی تطبیقی زبان های سامی، ریشه عربی برای این واژه قا...

در بررسی برخی از شیوه های معنی شناسی نخست سخن از شناخت وحدت و انسجام معنی است ‘ و اینکه اجزای سخن‘گاه از واحدهای بسیط‘تشکیل می شوند‘وگاه از واحدهای مرکب. امام بلاغت((عبدالقاهر)) ‘ نخستین کسی است که از این نوع سخن یاد کرده‘و میگوید: (( نوعی سخن داریم که ساختار جمله ها و بافت داخلی آنها و شبکه های فرعی به گونه ای است که نشان از انسجام معنی ترکیبی واحد است.)) آنگاه سه نمونه ارائه میدهد که از آنها...

تجزیه به آحاد واژگان به عنوان یکی از نظریات حوزۀ معنی‌شناسی و مطالعات معنایی به تجزیۀ واحدهای زبانی و عناصر و اجزای تشکیل‌دهندۀ آنها می‌پردازد و در شناسایی تفاوت‌های معنایی بین واژگان هم‌معنا، اهمیت به‌سزایی دارد و معنای نهفته در لایه‌های معنایی واژگان را کشف و تبیین می‌نماید. پژوهش پیش‌رو کوشیده با معرفی این روش به عنوان رویکردی نو در حوزۀ معنی‌-شناسی به شیوه‌های برابریابی واژگان بر مبنای تحلی...

گام نخست در فهم قرآن کریم، درک معنای صحیح واژگان است. تحقق این امر در گرو بررسی دقیق منابع لغت زبان عربی است و گاهی نیز مراجعه به زبان‌های هم‌خانواده عربی کمک‌کننده است. یکی از واژگان مهمی که از قرون اولیه هجری میان مسلمانان رایج و تثبیت گردیده، واژه تفسیر است. این واژه در دو ساحت معنایی به کار رفته است: 1. توضیح و شرح آیات؛ 2. مجموعه‌های مدون شرح آیات. این واژه تنها یک بار در قرآن در سوره فرقا...

جهاد کبیر تنها ترکیب وصفی در حوزه جهاد، در آیات قرآن کریم است. از آنجایی که در آیات قرآن و نیز سنت اهل‌بیت، جنبه نظامی در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شایسته است موضوع «جهاد کبیر» مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود آیا جهاد کبیر نیز در حوزه نظامی است یا به عرصه‌های دیگری مربوط می‌شود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معنای جنگ نظامی به‌تفصیل بحث کرده‌اند، اما در باب جهاد کبیر و مصداق و عرصه‌ه...

آیة 77 سورة فرقان در زمرة آیاتی است که اختلاف مفسران دربارة آن، دو رویکرد عمده را نسبت به معنای آیه موجب شده است. در رویکرد اول که رایج‌تر است معنای آیه از جایگاه و منزلت دعا نزد خدا حکایت دارد و ارزش هر انسان را به اندازة دعای او می‌داند. اما رویکرد دوم با نگاهی انذاری، اتمام حجت کردن خدا را دلیل اصلی مخاطب قرار گرفتن منکران وحی و کافران از جانب خدا می‌داند. عامل تأثیرگذار در اختلاف، دو چیز اس...

قرآن کریم در سوره نحل آیه 89 خود را «تبیاناً لِکلِ بشیء: بیان کننده همه چیز» معرفی کرده است. این کلام آسمانی و الهی با دهها نام در میان مسلمانان شناخته می شود یکی از این اسامی فرقان به معنای ممیز حق از باطل و بیانگر و شارح تمامی احکام فقهی، شرعی و حقوقی فردی و اجتماعی است. گاهی بطور موجز و گاهی به تفصیل احکامی چون ارث، حد، دفاع، جنگ، زکات، خمس، ازدواج و ... را اعلام فرموده است. پژوهشگران هر رشته ع...

در متن قرآن کریم واژه‌های پیچیده‌ای وجود دارد که هر کدام در بافت‌های مختلفی به‌کار رفته‌اند. یکی از آنها «فرقان» است. مفسرّان مسلمان متقدم و متأخر کوشیده‌اند با مسلّم گرفتن منشأ عربی این واژه، برای آن معانی گوناگونی مانند کتاب، تورات، انجیل و تمایز میان حق و باطل در نظر بگیرند. اما دانشمندان غربی برخلاف مفسران مسلمان، با تکیه بر روش‌های ریشه‌شناختی تطبیقی زبان‌های سامی، ریشه عربی برای این واژه قا...

در بررسی برخی از شیوه های معنی شناسی نخست سخن از شناخت وحدت و انسجام معنی است ‘ و اینکه اجزای سخن‘گاه از واحدهای بسیط‘تشکیل می شوند‘وگاه از واحدهای مرکب. امام بلاغت((عبدالقاهر)) ‘ نخستین کسی است که از این نوع سخن یاد کرده‘و میگوید: (( نوعی سخن داریم که ساختار جمله ها و بافت داخلی آنها و شبکه های فرعی به گونه ای است که نشان از انسجام معنی ترکیبی واحد است.)) آنگاه سه نمونه ارائه میدهد که از آنها...

از دیرباز بر سر نخستین سورۀ نازل شده بر پیامبر اختلاف بوده که آیا هم زمان با نبوت پیامبر، سورۀ علق بر ایشان نازل شده است و یا این سورۀ حمد است که افتخار نخستین نزول وحی قرآنی را از آن خود کرده است، یا هیچ یک از این دو سوره نخستین سوره نازل شده نبوده و سوره مدثر نخستین تجربه وحیانی رسول اکرم بوده است؟ این نوشتار در پی رفع چالش نخستین سورۀ نازل شده، دیدگاه های موجود در این موضوع را مطرح کرده و مد...