با برآمدن جنبش دوم خرداد در ایران و رهبری این جنبش توسط روشن فکران دینی، مخالفان جنبش دائماً روشن فکران دینی را متهم به عدم التزام دینی می نمودند. التزام به دین، همان مفهوم رایج در مطالعات جامعه شناسی دین است که اصطلاحاً به آن میزان دینداری[1] گفته می شود و روشن فکری دینی نیز حداقل یک نوع تلقی از دین[2] یا نوعی قرائت رایج دینی[3] محسوب می شود. که نوعی تجدد گرائی دینی است. این مقاله در صدد است تا ...

کاربرد اسطوره یکی از مولفه های مهم رمان مدرن و پست مدرن به شمار می رود. نویسندگان این داستان ها می کوشند تا از قدرت اسطوره که غالباً در تقابل با تاریخ گرایی محض عصر روشن گری است، برای تلطیف و تعادل افق اندیشه های انسان گرفتار جزمیت سود جویند. اما چنین نویسندگانی در رمان هایشان صرفاً به تقلید و باز روایی اساطیر گذشته نمی پردازند، بلکه از آن ها الهام می گیرند، دگرگونشان می کنند، با اساطیر دیگر درمی...

احمد دانش در تاریخ ادبیات و افکار اجتماعی و سیاسی بخارای قرن نوزدهم میلادی یکی از افراد برجسته و نامدار به شمار می رود. اندیشه های پیش گامانۀ آثار ادبی و فلسفی احمد دانش در بیداری فکری و ملی بسیاری از روشن فکران آن دوره نقشی بارز داشته است. در این مقاله پس از بیان شرح حال مختصر این متفکر اصلاح گرا، نقش او در بیداری فکری مردم بخارا بررسی شده است. دانش در سال ۱۸۲۶م در بخارا دیده به جهان گشود. پس ...

جایگاه دین در جهان بینی معارف پروران تاجیک و تناسب افکار دینی و دنیایی در آثار آن ها و به طور کلی درک دیدگاه روشن فکران دربارۀ دین، موضوع بحث مقالۀ حاضر است. بدین منظور، نخست مفهوم روشن فکری براساس دیدگاه نظریه پردازان این حوزه تبیین شده و در ادامه خصوصیات این پدیده در دورۀ نو، چه در اروپا و چه شرق، مورد بررسی قرار گرفته است. طبق مطالعات انجام شده، هرچند عامل برانگیزندۀ معارف پروری انگیزه های خ...

بدبینی و یأس حالتی روانی است که در ساحتِ عقلی و عاطفیِ اشخاص روی می­دهد و در اغلبِ جوامع متداول است. شکلِ حادِّ آن را در بین شاعران و روشن فکران می­توان دید که به آن «یأسِ فلسفی» می­گویند. زمینه­های این حالات را در رویدادهای زندگیِ خصوصیِ افراد و تحوّلاتِ سیاسی، اجتماعی و اقتصادیِ جامعه می­توان جستجو کرد. در آغاز سده­ی بیستم، در ایران و پس از شکست نهضت مشروطه بخشی از درون مایه­های شعر این دوره به بدبینی و ...

تحقیق حاضر با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به منظور بررسی و تحلیل گفتمان انتقادی آثار جلال آل احمد صورت گرفته است. در این راستا، جامعه ی آماری تحقیق دو کتاب مهم آل احمد، یعنی: غرب زدگی (1341) و در خدمت و خیانت روشن فکران (1342)، انتخاب شده اند که به نوعی تکمله ی همدیگر نیز هستند. تحلیل داده ها که به صورت متنی بوده-اند در سه سطح تحلیل متنی (توصیف)، پرکتیس گفتمانی (تفسیر) و پرکتیس اجتماعی (تبی...

این مقاله با هدف تبیین جریان روشنگرایی تاجیک به نگارش درآمده است. در اواخر سدۀ نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم میلادی مبارزۀ ملی- آزادی خواهی مردم تاجیک به مرحله ای نو رسید و در تفکر مردم دگرگونی های انقلابی به وجود آمد. این مسئله به نوبۀ خود سبب شد که روشن فکران به طرز زندگانی فرنگیان با چشم عبرت بنگرند. یکی از این روشن فکران که به همت او ادبیات روشنگرایی تاجیک عرض وجود کرد، احمد مخدوم دانش است. وی ب...

در عصر ناصری، گسترش روابط با غرب نه تنها راهی برای ورود افکار و فنّاوری های تازه به ایران گشود، که فرایند چالش های سیاسی ـ اقتصادی این دوره در انقلاب مشروطه نمود یافت. در این میان، گذشته از تلاش روشن فکران غیر حکومتی در اصلاح ساختار سیاسی، در طیف حکومتی نیز ضرورت اصلاحات دل مشغولی گروهی از دولت مردان به شمار می رفت. بر این اساس، نقش مرتضی قلی  خان صنیع الدوله از دو رویکرد اهمیت داشت: وجاهت فرهنگ...