قصۀ حسین کرد شبستری از معروف ترین داستان های عامیانۀ فارسی، متعلّق به اواخر دورة صفوی و پدیدآورندۀ آن نامعلوم است. مضمون داستان زورآزمایی پهلوانان شیعه مذهب ایرانی است که در زمان حکومت شاه عباس، با دشمنان دین و مملکت می جنگند. در مقالۀ حاضر، ویژگی های روایت در این داستان بررسی شده و با ذکر شواهدی از متن نشان داده شده است که روایت آن به شیوة دانای کل و از زاویه دید بیرونی و دارای بسیاری از مختصّات...

چکیده داستان‌ رستم و اسفندیار یکی از داستان‌های زیبا و دلکش شاهنامه است که در میان عامه‌ی مردم نیز بازتاب گسترده‌ای داشته است. این تراژدی از دیرباز در نواحی مختلف ایران رواج داشته و گاه دچار دگرگونی‌ها و تحریف‌هایی نیز شده است. یکی از مناطقی که این داستان از دیرباز در آن رواج داشته است، منطقه‌ی کهن کوهمره سرخی است. این داستان نیز مانند بسیاری دیگر از روایت‌ها از ذهن و خاطر مردم این دیار فراموش ...

با ورود صنعت چاپ به ایران و دسترسی گستردۀ مردم به کتاب و کتابخوانی، داستان‌های عامیانه به‌ویژه آن‌هایی که افسانه‌های عجیب و حوادث شگفت در آن دیده می‌شوند، از رونق خاصی برخوردار می‌گردند. یکی از محبوب‌ترین این داستان‌ها اسکندرنامه نقالی است که در دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بارها به شیوه چاپ‌سنگی به طبع رسیده است. این روایت اسلامی‌شدۀ اسکندر، سرشار از موجوداتی فراطبیعی و افسانه‌ای است. در خصوص...

این پژوهش با هدف بررسی موارد اختلاف میان روایت تصویری در نقاشی قهوه خانه با روایت کلامی آمده در متن شاهنامه در موضوعات مشابه و شناخت عوامل موثر در ایجاد اختلاف ها انجام پذیرفته است. به این منظور دو تابلو از آثار نقاشی استاد حسین قوللر آغاسی از پیشکسوتان مکتب نقاشی قهوه خانه، طییک بررسی تطبیقی با موضوعات مشابه در متن شاهنامه ی فردوسی مقایسه و موارد اختلاف میان آن ها مشخص گردیده است. سپس طییک برر...

طومارهای نقالی بخش مهمی از اسناد مکتوب روایت‌های عامیانه‌ی حماسیِ این سرزمین را دربرمی‌گیرند، بخشی که گاه امکان روشن شدن پاره‌هایی مبهم از سنت حماسی ایران را فراهم می‌سازد. حجم عظیم این روایت‌ها، بررسی ورق به ورق آن‌ها را تا حدودی دشوار ساخته است. یکی از شیوه‌هایی که می‌تواند به مطالعه‌ی روشمند این روایت‌ها کمک کند، فهرست کردن بن‌مایه‌های آن‌هاست. به یاری این فهرست، متون روایی به عناصر سازنده‌شا...

هفت­لشکر ازجمله نمونه­های طومار جامع نقالان در عهد قاجار است که نقالی گمنام در سال 1292ق آن را­ کتابت کرده ­است. هفت­لشکر در اصل نام یکی از نبرد- روایت­های مشهور نقالی است که از روی شهرت و رواج به یکی از طومارهای جامع نقالان نیز گفته شده است. جنبه روایی متن عامل پیوستگی ادبیات و نمایش است. تقلید حالات و حرکات اشخاص به­وسیله راوی، متن را به ­سمت داستان­گویی نمایشی رهنمون می­سازد. در این میان دخل...

چکیده نقالی شاهنامه و تعزیه‌خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تا کنون طرفداران بسیاری داشته‌اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می‌برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال‌‌های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می‌کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه‌ای، دو هنر نقالی و تعزیه‌خوانی را از دید عناصر اجرایی مورد سنجش قرار می‌دهد. دو هنر مذکور دارای شباهت‌هایی ه...

قصه¬های عامیانه شاخه¬ای از ادبیات داستانی است که در اصل روایت حیات اجتماعی هر ملت و نمودار شیوه تفکر و چگونگی نگرش آن جامعه به جهان هستی است که به انعکاس ویژگی های فرهنگی، جامعه شناختی و روان¬شناسی آن جامعه می¬پردازد. از میانه قرن سیزدهم هجری، به سبب برخی از اقدامات، تغییرات و تحولات در ساختار و اصول ادبیات و نثر فارسی و داستان¬نویسی، بسیاری از آثار و داستان¬ها به سبک عامیانه و تحت تأثیر سنت ...

زرین­قبانامه، از سَراینده­ای ناشناس، یکی از متون منظوم پهلوانیِ نقالی/عامیانه در دوره‏ی صفوی است. ناظم زَرّین‏قَبانامه، گاهی داستان­های متن را از زبان پیر گوهرفروش و ترجمان نقل کرده است که قرینه‌ای بر شفاهی/ شنیداری بودن روایات منظومه به شمار می­آید. پرسش اصلی مقاله­ی حاضر این است که: منظومه­های نقالی- از جمله زرین­قبانامه- چه نقش و تأثیری در گفتمان فرهنگ دینی عصر صفوی داشته‏اند؟ در پاسخ به این پرسش...