هگل و صدرالمتألهین، هر دو حرکت را در کل طبیعت تعمیم داده اند؛ اما دقت در این نتیجه واحد و مقدمات آن، حاکی از اختلاف عمدهٔ این دو فیلسوف در مسئله حرکت است. صدرالمتألهین بر مبنای اصول حکمت متعالیه تحولات عمده ای را در بحث حرکت ایجاد کرد و بیشترین سهم در این تحولات، مربوط به اصل «اصالت وجود» است. هگل نیز با مبانی خاص خود به بحث حرکت پرداخته و در این زمینه آرای جدیدی ارائه داده است. مارکسیست ها با اَ...

هانری لوفور با بسط مفهوم فضا و ماتریالیسم دیالکتیکی، بحث درباره ساختار دیالکتیک سه‌گانه را پیش می‌کشد. لوفور با انتقاد از دیالکتیک هگلی و مارکسی، تلاش آنها را در رفع تقابل‌های دوتایی ناکام می‌داند. پس می‌کوشد شکل تقابل‌های دوتایی را به ترکیبی سه‌تایی تغییر دهد؛ به عبارتی بهتر تقابل‌های دوتایی را محدود ‌کند. او با بسط محتوا نشان می‌دهد معرفت ما از طریق محدودسازی محتوا و شکل اجتماعی محدود شده است...

سخن از رهایی به‌مثابة بخش مهمی از بحث تحول اجتماعی، جایگاه ویژه‌ای در تفکر سیاسی جدید دارد. پیوند این بحث با فلسفۀ تاریخ در دو سدۀ اخیر، که فصل بزرگی از آن به خط فکری آغازشده از هگل بازمی‌گردد، موجب شده است که سخن از رهایی با محورهای اصلی این سنت فکری ارتباط تنگاتنگی بیابد. "دیالکتیک" با وجوه هستی‌شناختی، شناخت‌شناسانه و روش‌شناختی‌اش محور اصلی پیوند یادشده است. در این مقاله ضمن بررسی نسبت دیال...

جریان دیالکتیکی دستگاه اندیشگانی هگل، با حرکت وجودیِ هر موجود متناهی، اندیشه‌ی سوق از متناهی به نامتناهیِ برتر است. این جریان، آشکار‌کننده‌ی حضور زنده‌ی کل در جز و در ماوراء جز است. در برآیند مذکور، عنصر داده شده، به لحظه‌ای از کل تبدّل‌پذیر است. تنِ پسین، نمایش گذار چنین حرکت هگلی است، یعنی حرکتِ گذار روح از خویش به خویش. "عایشه" در شعر بیاتی به آگاهی از خویش همچون موجودی جداباش از روح کلی می‌رسد ی...

جریان دیالکتیکی دستگاه اندیشگانی هگل، با حرکت وجودیِ هر موجود متناهی، اندیشه‌ی سوق از متناهی به نامتناهیِ برتر است. این جریان، آشکار‌کننده‌ی حضور زنده‌ی کل در جز و در ماوراء جز است. در برآیند مذکور، عنصر داده شده، به لحظه‌ای از کل تبدّل‌پذیر است. تنِ پسین، نمایش گذار چنین حرکت هگلی است، یعنی حرکتِ گذار روح از خویش به خویش. "عایشه" در شعر بیاتی به آگاهی از خویش همچون موجودی جداباش از روح کلی می‌رسد ی...

بحث دربارة هنر رمانتیک نزد فیلسوفان بسیار چالش برانگیز بوده است. هگل به عنوان فیلسوف و متفکر ایدئالیسم آلمانی از زمانی که با رهیافت خاص خود به تحلیل هنر رمانتیک پرداخت تاکنون همواره نکته گیری های ژرفش، اندیشمندان پس از او را به تأمل واداشته است. هگل به‌واسطة کتاب «پدیدارشناسی روح» و «علم منطق» مشهور شده است، و متن مستقلی در مورد زیبایی‌شناسی به طبع نیاورده است، اما این به این معنا نیست، که او د...

بحث دربارة هنر رمانتیک نزد فیلسوفان بسیار چالش برانگیز بوده است. هگل به عنوان فیلسوف و متفکر ایدئالیسم آلمانی از زمانی که با رهیافت خاص خود به تحلیل هنر رمانتیک پرداخت تاکنون همواره نکته گیری های ژرفش، اندیشمندان پس از او را به تأمل واداشته است. هگل به واسطة کتاب «پدیدارشناسی روح» و «علم منطق» مشهور شده است، و متن مستقلی در مورد زیبایی شناسی به طبع نیاورده است، اما این به این معنا نیست، که او د...

هگل و نیچه عمدتاً به‌منزلة دو قطب مخالف در فضای فکری و فلسفی قرن نوزدهم معرفی شده‌اند. نیچه منتقد سرسخت دیالکتیک هگلی و مخالف تمام‌عیار متافیزیک مدرن معرفی شده است که هگل نمایندۀ تام‌‌وتمام آن است. این تصویر از نیمۀ دوم قرن بیستم رفته‌رفته رنگ می‌بازد. هرچند هگل را نقطۀ اوج متافیزیک مدرن و نیچه را منتقد متافیزیک و آغازگر پست‌مدرنیسم می‌دانیم، آیا شباهت‌ها و هم‌خوانی‌های مفهومی و فلسفی میان آن دو...

گ‍ئ‍ورگ وی‍ل‍ه‍ل‍م ف‍ری‍دری‍ش هگل فیلسوف آلمانی(1831-1770 میلادی) در کتاب پدیدارشناسی روح، بخشی را به دیالکتیک خدایگان و بنده اختصاص داده و به روابط قدرت بین دو فرد در کوچک­ترین واحد تجمع انسانی در تاریخ تطور روح مطلق پرداخته بود که در قرن بیستم میلادی بر شکل‌گیری اندیشه‌های ژک لکان که از پیروان جدید زیگموند فروید در روان­کاوی در آن هنگام بود، تأثیر گذاشت؛ به نحوی که او مفهوم میل به مو...

عقل باوری که یکی از آرمان های اصیل عصر روشنگری بود در شناخت شناسی کانت زمینه را برای شناخت استعلایی باز کرد به این ترتیب که عدم اتکا عقل به عاملی فراتر از خود و استقلال آن در شناخت در فلسفه استعلایی کانت عمق و محتوایی جدید می یابد. همین روند در پدیدارشناسی هگل به گونه ای دیگر دنبال شد به نحوی که روح مطلق هگلی در گذار از مراحل دیالکتیک شناخت به معرفت حقیقی یا همان خودآگاهی دست می یابد. به این تر...