کهن‌ترین منابع کلامی، حدیثیو تفسیری عالمان مسلمان طی قرون نخست به ندرت نظریه‌ای روشن درباب وجه اعجاز قرآنبیان می‌کنند. این در حالی است که در آغاز قرن پنجم، این بحث در آثار محققانی چون باقلانی،قاضی عبدالجبار و شریف مرتضی به نحوی بالغ و کامل مطرح می‌شود. غیبت این امر از یکسو و حضور انبوهی از مباحث قرآنی دیگر در آثار اسلامی قرون نخست اسلامی از سوی دیگر،این پرسش را در میان می‌آورد که عالمان اسلامی ...

نخستین مفسر قرآن، طبق صریح قرآن، پیامبر است. پس از پیامبر با حضور بزرگان صحابه، به عنوان نخستین مراجع تفسیری آن روزگار، در شهرهای بزرگ آن عصر، همچون مکه، مدینه، کوفه و بصره، جغرافیای تفسیر و مباحث آن توسعه یافت و عالمان رشدیافته در این مراکز، گام‌‌هایی استوار در توسعه تفسیر برداشتند. با این حال توسعه جغرافیای تفسیر همیشه به سود این دانش نبوده و در مواردی، بنا به دلایل متعدد، آسیب‌‌هایی بر پیکره...

شهر باستانی قم و ناحیت آن از نواحی قدیمی ایالت ماد یا جبال بوده است ،قم از پر سابقه ترین مراکز شیعه نشین در ایران است، این منطقه در نیمه دوم قرن اول هجری، پذیرای مسلمانان عرب با گرایش شیعی شد و به یکی از قطب های علمی تشیع در عالم اسلامی تبدیل گردید. با ظهور اسلام و هجرت اعراب اشعری به قم، این شهر رنگ و بوی یک شهر شیعی را به خود گرفت،ورود اشعریان به منطقه قم حائز اهمیت بسیاری بود، اشعریان در تر...

چکیده: جهت کشف معنای سنت از دو راه تاریخ انگاره و معناشناسی اقدام گردیده و تلاش شده از برآیند این دو روش به معنای مقصود از مفهوم دست پیدا کرد. معناشناسی سنت با توجه به کاربردهای روایی و قرآنی و بر اساس روش جانشینی و همنشینی صورت پذیرفت. واژه سنت در روایات به معانی قانون و ضابطه، نظر و عقیده، سیره نهادینه شده در میان آحاد اجتماع در روایات وارد شده است. البته سنت در سه مورد در تقابل معنایی با وا...

اصطلاح «پر جبرئیل» در قرن ششم هجری به یکی از اصطلاحات پربسامد در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی بدل می‌شود. این اصطلاح وجودشناساسانه که شکل تکوین‌یافته‌ای از انگارۀ پیشینی «بال فرشته» است، عمدتاً در متون صوفیانه ساخته و پرداخته می‌شود و به‌مرور به اصطلاحی بنیادین در طرح مبانی هستی‌شناسانۀ متفکران مسلمان بدل می‌شود. از قرن ششم به بعد، این اصطلاح در سایر حوزه‌های علوم اسلامی از جمله حکمت و فلسفه به‌کا...

جنبش فرهنگی تاریخ‏نگاری اسلامی همواره تحت تأثیر عوامل مختلف قرار گرفته است که بخشی از آنها ریشه در نیازهای حیات اجتماعی و بخشی دیگر نیز از سطوح پیشرفت جامعه‏ی انسانی متأثر شده‏اند. در این مقاله به برخی عوامل مؤثر بر این بخش و ویژگی‏های آن توجه شده و به تناسب بحثی درباره‏ی مکاتب تاریخ‏نگاری مدینه و عراق طرح شده است.

جنبش فرهنگی تاریخ‏نگاری اسلامی همواره تحت تأثیر عوامل مختلف قرار گرفته است که بخشی از آنها ریشه در نیازهای حیات اجتماعی و بخشی دیگر نیز از سطوح پیشرفت جامعه‏ی انسانی متأثر شده‏اند. در این مقاله به برخی عوامل مؤثر بر این بخش و ویژگی‏های آن توجه شده و به تناسب بحثی درباره‏ی مکاتب تاریخ‏نگاری مدینه و عراق طرح شده است.

تاریخ­ نگاری اسلامی فراز و نشیب بسیاری داشته و از شرایط و ویژگی­های اجتماعی و تاریخی بسیاری تأثیر پذیرفته است، تا آنجا که می­ توان از مؤلفه ­هایی یاد کرد که به مثابه مجموعه یک گفتمانِ تاریخی، تاریخ نگاری یک دوره را رقم می زند.آثار دکتر عبدالحسین زرین­ کوب درباره تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، طی نیم قرن گذشته در حوزه دانشگاهی از مقام و مرجعیت شایانی برخوردار بوده است. دو قرن سکوت،  محصول دهه...