طرح پرسشهایى درباره معناشناسى و شناخت حقیقت ایمان از دیدگاه قرآن است.  نویسنده نخست حقیقت ایمان را بحث کرده هیجده تعریف درباره آن از متکلمان مسلمان مى‌آورد، سپس به بررسى آیات راجع به حقیقت ایمان مى‌پردازد، آن گاه از نقش گناه کبیره در زوال ایمان بحث کرده و دیدگاه‌هاى متفاوتى را مطرح مى‌کند. درجات ایمان موضوع دیگرى است که مورد بررسى قرار گرفته و دیدگاه‌هایى درباره آن بیان مى‌شود سپس پرسشهاى چند...

پراگماتیسم جنبشى با ریشه آمریکایى است که عمیقا  بر حیات عقلى در آمریکا مؤثر بوده و در بریتانیا نفوذ و تأثیر فراینده دارد. تحلیل فلسفى اصل و منشاء آن در انگلستان و وین بوده و ابتدا در بریتانیا و اخیرا در ایالات متحده برخورد و تماس فکرى وسیعى داشته است. پراگماتیسم مخصوصا   روشى است براى حل یا ارزشیابى مسائل عقلى، و نیز نظریه اى است در باب انواع شناسایى هایى که ما مستعد تحصیل و اکتساب آنها هستیم. ...

از ویژگى‏هاى برجسته در روش اجتهادى وحید بهبهانى، واقع‏گرایى و اهتمام به شناخت موضوعات احکام و نقشى که این شناخت در دستیابى نزدیک‏تر به احکام شرع دارد، مى‏باشد. محقق بهبهانى این ویژگى را با رویکردهاى مختلف عقلى، حسّى، تاریخى، اجتماعى، عرفى و عقلایى، در سراسر مباحث فقهى خود نشان داده و آگاهى عمومى ایشان به موضوعات احکام، فضاى صدور روایات، نیازها و الزامات اجتماعى احکام، آن را پررنگ ساخته است. این ...

بى‏توجهى به مبادى کلامى، مشکلات زیادى در اصول و فقه ایجاد نموده است. از این رو در این نوشتار به بررسى مبادى کلامىِ »اصالت تقدم ابلاغ« و »اصالت متربى« پرداخته‏ایم و به این نتیجه رسیده‏ایم که دقت‏هاى ادبى و عقلى که عرف عمومى در مقام تخاطب به آن توجه نمى‏کنند، در مقام استنباط احکام شرعى از متون دینى، هیچ جایگاهى ندارند. بنابراین دقت‏هایى که بعد از شیخ انصارى)ره( رواج یافته و بنابر آن گاهى حتى از یک...

 نقد مقاله‌اى با عنوان "بازنگرى تاریخ انبیاء اثر آقاى محمد باقر بهبودى است.نویسنده، بخشهایى از مقاله اصلى را نقل مى‌کند و با دلایل عقلى، قرآنى و روایى مورد نقد قرار مى‌دهد. دراغلب موارد نقد متوجّه نکاتى است که نویسنده بلاعلم و بدون دلیل در جزئیات تفسیرى اظهار نظر کرده است. برخى از این موضوعات عبارتند از: بهشتى که آدم(ع) و حوا در آن مى‌زیسته‌اند، شجره ممنوعه، شیطان، پیدایش نسل اولیه بشر، نفرین نک...

اغلب امارات اصولى و قواعد فقهى از بناهاى عقلایى به شمار مى روند. بناى عقلا بنابر قول مشهور, رفتار جمعى عقلاى عالم است و بدون تقریر معصوم واقعیتى را ثابت نمى کند. نوشتار حاضر بر این باور است که تمام بناهاى عقلایى منشأ حقیقى داشته و به عقل اضطرارى باز مى گردد و دلیل شیوع و عمومیت آن نیز اضطرار عقلا در زندگى است. بنابراین حجیت آن به عقل باز مى گردد و از این نظر علم اصول و قواعد فقه, قابلیت تحلیل ع...

 دیدگاه‌هاى کلامى، فقهى و قرآنى اباضیه و نظرگاه ایشان درباره دانش‌هاى قرآنى مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. اباضیه یکى از فرقه‌هاى خوارج به شمار مى‌آید و انکار اباضیان این حقیقت را تغییر نمى‌دهد. اباضیه اسماء و صفات خدا را توقیفى مى‌دانند صفات خدا را عین ذات او مى‌شناسند، خدا را همانند هیچ موجودى نمى‌دانند و آیات تشبیه را تأویل مى‌کنند، خدا را غیرقابل رؤیت مى‌دانند و از مخالفان پاسخ مى‌دهند و ...

بررسى و نقد مصاحبه‌هاى فصلنامه پژوهشهاى قرآنى با سه نفر از استادان حوزه علمیه درباره المیزان است. نویسنده، ایرادهاى مطرح شده توسط استادان بر المیزان را بى‌مورد دانسته و علت آن را کم توجهى به طرح کلى علامه و عمق آراى وى و اختلاف مبانى مطرح مى‌کند. نظر استاد معرفت را مبنى بر اینکه علامه تحت تأثیر المنار، تا سوره یوسف، به شرح و بسط بیشتر مطالب پرداخته، رد مى‌کند و علّت آن را احتمال عدم اتمام تفسیر ...

گزارشى از دیدگاه‌هاى برخى از مفسّران درباره نسبیت یا اطلاق اخلاق است.  گروهى اخلاق را نسبى مى‌خوانند و شمارى مطلق، نحله‌هایى چون اگزیستانسیالیسم، مارکسیسم، پراگماتیسم و پوزیتیویسم منطقى نسبت اطلاق را باور دارند و افرادى چون افلاطون و کانت اخلاق را مطلق مى‌دانند. برخى از فلاسفه نیز راه میانه را انتخاب مى‌کنند. فخررازى در شمار تفسیرگرانى است که نسبیت اخلاق را باور دارد و برخلاف قاضى عبدالجبار معت...

 تلاشهاى علمى و فکرى معتزله پیرامون علوم و معارف قرآن مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. معتزله از اوایل قرن دوّم به دست واصل بن عطاء شکل گرفت. معتزلیان، مسائل قرآنى را در ضمن اصل »عدل« یکى از اصول مذهب خود، قابل طرح مى‌دانند. زیرا بر این باورند که قرآن فعلى است از افعال خدا و بحث درباره افعال خدا در اصل »عدل« مطرح است. توجّه بیش از حد معتزلیان به عقل باعث شد تا دست آنان از بسیارى روایات و احادیث ک...