نسخ خطی از مهمترین دستاوردهای تاریخی بشر در جهت رشد و تکامل علوم از گذشته تا به حال بوده اند؛ به نحوی که می توان آنها را مهم­ترین میراث مکتوب قلمداد نمود. کاتبان در حفظ و انتقال این دستاورد نقشی غیر قابل انکار دارند. متأسّفانه تاکنون در مورد این طبقه فرهنگی پژوهش درخور شأنی انجام ­ست. مهمترین شاخصه های نسخه شناسی که مربوط به کاتبان می شوند عبارتند از: نام و اثر کاتب، خط و تاریخ کتابت، محل کتابت ...

نقش ترکیبی و تزیینی «انسان-خط» در هنرهای صناعی دوره سلجوقیان ترکیبی از سر و بدن انسان‌ها به ‌صورت استیلیزه و انتزاعی در حالات و موقعیت‌های مختلف، به همراه خطوط نوشتاری رایج آن دوران همانند خط کوفی و خط نسخ است. این نقش با ساختاری متنوع از نقوش پیشین آن دوران، هماهنگ با اجزا، کادر و حتی مکان نقش‌اندازی شده، به‌کار رفته است. عناصر بصری و نقوش هندسی نقش اصلی را در قسمت‌های مختلف این ترکیب تزیینی ب...

چکیده از مهم ترین مباحث مطرح در حوزه علوم قرآنی، نسخ است که در بسیاری از روایات، اِشراف بر جوانب آن، از جمله ویژگی های مفسران قرآن به‏شمار آمده است. از سویی، قرآن پژوهان، این پدیده را بر سه قسم، شامل نسخ حکم و بقای تلاوت، نسخ حکم و تلاوت، و نسخ حکم بدون تلاوت تقسیم کرده و از این میان، تحقق یافتن مورد اول را بیشتر مفسران و پژوهشگران در حوزه علوم قرآن پذیرفته اند؛ اما بر سر دو قسم دیگر، ا...

    نسخ خطی از مهمترین دستاوردهای تاریخی بشر در جهت رشد و تکامل علوم از گذشته تا به حال بوده‌اند؛ به نحوی که می‌توان آنها را مهم­ترین میراث مکتوب قلمداد نمود. کاتبان در حفظ و انتقال این دستاورد نقشی غیر قابل انکار دارند. متأسّفانه تاکنون در مورد این طبقه فرهنگی پژوهش درخور شأنی انجام ­ست. مهمترین شاخصه‌های نسخه‌شناسی که مربوط به کاتبان می شوند عبارتند از: نام و اثر کاتب، خط و تاریخ کتابت، محل کت...

در سدۀ هشتم هجری و در میان شرایط آشوب زدۀ ایران، هنرمندان بسیاری به خاطر حمایت های آل اینجو به شهر شیراز روی آوردند و باعث رشد فرهنگی و هنری این شهر شدند. حاکمان شیراز در این دوره از هنرمندان حمایت کردند و در سایۀ حمایت آنها نسخ ارزشمندی ایجاد گردید. نسخ بسیاری که گویای توانایی خوشنویسان و مذهّبان مکتب شیراز است. در میان نسخ ارزشمندی که از دورۀ آل اینجو به یادگار مانده است، مصحف معروف به قرآن تا...

سیر تحوّل هنر قرآن‌‌آرایی و ترجمه تا دورۀ سلجوقیان، روند طبیعی خود را طی کرد. این روند در عصر سلجوقیان از نظر کمّی و کیفی شتاب مضاعفی یافت، به‌طوری‌که هم ‌اکنون فقط در گنجینۀ مصاحف آستان قدس رضوی تعداد 1084 نسخه‌خطی نفیس قرآن منتسب به عصر سلجوقی موجود است که قرآن شمارۀ 77 یکی از آن‌ها است. مسئلۀ این مقاله این است که ویژگی‌های قرآن‌‌آرایی و ترجمه در عصر سلجوقیان چه بود و قرآن شمارۀ 77 موزۀ آستان ق...

هدف:روند شکل­گیری حروف فارسی چاپی و نحوه طراحی آن در رساله جهادیه، نخستین کتاب چاپ­شده در ایران. روش/ رویکرد پژوهش: با روش سندپژوهی و از طریق تصویربرداری از متن و ساختار کتاب، ویژگی­های حروف و نوع خط آن شناسایی شد. یافته­ها: خط نسخ عربی پایه اصلی طراحی حروفچاپی اینکتاب بوده است، و در مواردی برای آن معادل­ فارسی ساخته شده است. چاپچی رساله جهادیه کوشیده است اثری جدید پدید آورد؛ گرچه گاه کمبود ا...

نسخه های قدیمی جزئی از آثار و هویت ملی هر قوم و ملت به شمار می رود. خوشبختانه برخی از این آثار در جمهوری تاجیکستان تا امروز محفوظ مانده اند. یکی از مهم ترین مراکز نسخ خطی تاجیکستان شعبۀ دست خط های شرق کتابخانۀ ملی «ابوالقاسم فردوسی جمهوری تاجیکستان» است که به مدد گروهی از دانشمندان معتبر ازجمله استاد صدرالدین عینی، باباجان غفوراف، عبدالغنی میرزایف و... تأسیس شده است. شایان ذکر است که در سال ۱۹۵...

عنصر خط، یکی از عناصر اصلی به کار رفته در مقولة کتابت و نسخه­­نویسی به شمار می­آید و پرداختن به اسلوبی ناشناخته از خط که در نسخه­ای از کتاب لطائف التفسیر نوشته شده و در نُسَخ خطی برهه­ای از تاریخ خوشنویسی نیز مرسوم بوده، مهم­ترین هدف این پژوهش است. با این هدف، نسخه­ای از کتاب لطائف التفسیر انتخاب و ریخت­شناسی خط آن به شیوة تاریخی، تحلیلی و تطبیقی بررسی می­گردد. تاکنون در منابع کمتر به ویژگی­های ن...

یکی از موضوعات مطرح در زمینه قرآن فلسفه نسخ های قرآنی است. سوال اصلی مطرح در این تحقیق این است که به چه علت نسخ رخ می دهد؟ یکی از خصوصیات شریعت اسلام را می توان سهله و سمحه بودن آن دانست. دین اسلام با عقل و فطرت بشری مطابق است، عقل و فطرت مخالف سختی احکام است. تشریع احکام در اسلام نیز بر این اساس است. نسخ احکام یکی از راه هایی بوده که سبب سهله و سمحه بودن شریعت شده است و سختی های احکامی که مر...