سطوح مختلف معنایی قرآن و ذوبطون بودن آن، امری پذیرفته شده در بین فریقین است. برخی ـ به خطا ـ از این ویژگی منحصر به فرد کلام الهی، پلورالیسم و تکثر قرائت ها را نتیجه گرفته اند؛ درحالی که از منظر عموم مفسران و اندیشمندان، مقصود از بطون قرآن، فهم های طولی و ذومراتب، غیرمتعارض، روشمند، غیر متداخل در حوزۀ نصوص و به مثابۀ پشتوانۀ استناد آرای متکثر مفسران و فقیهان می باشد که هیچ گونه تلازم و پیوندی با...

ارزیابی مبانی پلورالیسم دینی از منظر درون دینی و قرآنی و انگیزه ها و زمینه های اجتماعی و سیاسی آن است. نگارنده، پس از تعریف پلورالیسم به تعدّد و تکثر ادیان حق به تاریخچه آن پرداخته و خاستگاه پلورالیسم را غرب و دنیای مسیحیت دانسته که به تدریج به شبه قاره هند و دنیای عرب و سپس به ایران وارد شده است. در ادامه زمینه های معرفتی و اجتماعی پلورالیسم دینی را فرو کاستن اعتبار دین مسیحی، عملکرد و رفتار سو...

این مقاله شرایط اجتماعی ایران را در حالی که حدود بیست و نه سال از انقلاب می گذرد، بر مبنای تفسیری از جامعه مدرن و جامعه به نحو فزاینده در حال مدرن شدن مورد بحث قرار داده است و تناسب و هم خوانی آن را با نوع معینی از حضور اجتماعی دین مطرح می سازد. درباره حضور اجتماعی دین چهار دیدگاه را می توان از هم تمیز داد: دیدگاه ضددینی (حذف دین)، دیدگاه مدافع خصوصی شدن دین (عدم حضور اجتماعی)، دیدگاه سیاست دین...

یکی از شاخه های پلورالیسم درون دینی، در ادیان متن محوری چون اسلام، پلورالیسم متنی است که می توان آن را اعتقاد به تنوع، تکثر و تحول ذاتی و پایدار فهم متون مقدس ادیان متن محور و ایمان به صحت همه ی این فهم ها دانست. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ابعاد مختلف استدلال بر پلورالیسم متن، به مطالعه ای تطبیقی در دو حوزه ی هرمنوتیک و تفسیر پرداخته است. در این پژوهش در ابتدا علل تنوع، تکثر و تحول فهم متن در ه...

اگر در میان منابع دینی به دنبال کشف نظام ارزش های اخلاقی بوده و بخواهیم مراتب خوب و بد را به دست آوریم؛ یعنی خوب را از خوب تر و بد را از بدتر تمیز دهیم، لاجرم به سراغ مفاهیمی از قبیل افعل تفضیل خواهیم رفت. در نگاه نخست انتظار داریم که این مفهوم تنها دارای یک مصداق باشد، اما برخلاف انتظار اولیه، در آیات و روایات، مصادیق مختلف و متنوعی برای آن بیان شده است! مفسران در تفسیر این آیات و جمع میان ادل...

مطالعات صورت گرفته در حوزه دانشجویی کشور نشان می دهد که در سال های اخیر فضای ذهنی و فکری دانشجویان و به تبع آن فضای اجتماعی و فرهنگی دانشگاه ها تا حدی دچار تکثر شده است. به ویژه این وضعیت در رفتارها و کنش های دینی دانشجویان قابل مشاهده است. در این مقاله، با استفاده از الگوی تبیینی پیتر برگر، این تکثر که به عنوان چندگانه شدن زیست جهان دانشجویان از آن ها یاد می شود، در دانشگاه صنعتی امیرکبیر مورد...

چکیده: پلورالیسم که ابعاد و صور مختلف فرهنگی، اجتماعی سیاسی فلسفی و دینی را در بر دارد در برابر وحدت گرایی، قرار گرفته ولی بحث ما پلورالیسم دینی است که از ملایم ترین نوع آن (پلورالیسم هنجاری و اخلاقی) آغاز و امروزه به شدیدترین وجه آن یعنی حقانیت تمام ادیان و مکاتب بشری رسیده است. این تفکر همزمان با عصر روشنگری در مغرب زمین خصوصاً در مهد دین مسیحیت (رم) آغاز و در مشرق زمین خصوصاً در شبه قاره هن...

گفتمان مردم‌سالاری دینی با حمایت و حراست از دستاوردهای گذشته هویت ملی، از قابلیت به فعلیت رساندن ظرفیت مؤلفه‌های جدید هویت ملی همچون: قانون‌گرایی، مشارکت سیاسی، توسعه آموزش عالی برپایه تکثر فرهنگی، همبستگی ملی، حقوق شهروندی، تدوین الگوی مناسب پیشرفت اسلامی ـ ایرانی، برخوردار است. امروزه هویت ایرانی، یک موضوع سیاسی و حقوقی بر حقوق انسان‌هایی است که در این سرزمین زیست می‌کنند. بنابراین مسئله هویت...

تجدد، فراگیری و پیشوایی خود را از طریق فرایند توسعه و جهانی‌شدن دنبال می‌کند. در مقابل برخی منتقدان پارادایم توسعه، با ردّ مسیر تک‌خطی متجددشدن و قبول چندفرهنگ‌گرایی، نسخه‌های بومی را برای فرهنگ‌های گوناگون تجویز می‌کنند. از مهم‌ترین نتایج این رویکرد، تمرکز بر تکثرگرایی هویتی و بومی‌گرایی در علم بوده‌است. طرفداران علم بومی رویکردهای متنوعی را درپیش گرفته‌اند. کچویان از جمله متفکران جریان علم بوم...

بسیاری از گرایش های تحلیلی موجود در باب تحولات به وجودآمده در سپهر زنده گی دینی ایران امروز، از فروپاشی عرصه ی یک دست و متشکل دین داری، میل به تکثر، افول دین داری و گرایش به دنیوی شدن، فردی شدن دین داری، سربرآوردن سبک های مختلف دین ورزی و امثالهم در نزد جوانان و دانش جویان سخن می گویند. اما در این تحولات، افراد چه فراز و فرودی را در زیست دینی خود تجربه می کنند و هر کدام از ابعاد دین داری نزد آن...