مکتب متکلمان، از مشهورترین مکاتب اصولی در میان اهل سنت، معتزله و اباضیه است. در این مکتب، به شیوه‌ای قیاسی و از راه تنقیح گرایی قضایا و بدون دخالت فروع فتاوا، به تقریر و تکوین قواعد اصولی پرداخته می‌شود. منابع این مکتب در پژوهش، قواعد اصولی، علم کلام، لغت، فقه و منطق است. راهبردهای اصلی این روش، نظر و مسالک جدلی است. این مکتب دارای جنبه‌های مثبت و قابل دفاعی چون تجرید مسائل و بی‌طرفی در تحلیل و...

روش شناسى از علوم ضرورى و کاربردى در شاخه هاى مختلف علمى است و هر علمى به حسب گزاره ها, اهداف و سنخ قضایاى آن روش هاى خاصى را مى طلبد. فقه و اصول و در نهایت اجتهاد از این قاعده مستثنى نیست. با این حال مورد غفلت قرار گرفته و کمتر بدان پرداخته شده است. مجله (کاوشى نو در فقه) بر آن است تا با ارائه دیدگاه هاى علمى بزرگان و صاحب نظرانى که داراى سبک علمى هستند, قدم هایى را در این راستا بردارد. آنچه ک...

روش شناسى از علوم ضرورى و کاربردى در شاخه هاى مختلف علمى است و هر علمى به حسب گزاره ها, اهداف و سنخ قضایاى آن روش هاى خاصى را مى طلبد. فقه و اصول و در نهایت اجتهاد از این قاعده مستثنى نیست. با این حال مورد غفلت قرار گرفته و کمتر بدان پرداخته شده است. مجله (کاوشى نو در فقه) بر آن است تا با ارائه دیدگاه هاى علمى بزرگان و صاحب نظرانى که داراى سبک علمى هستند, قدم هایى را در این راستا بردارد. آنچه ک...

برخی حدود و مجازات‌های بدنی معیّن‌شده برای جرائم خاص پیشینه‌ای بسیار پیش‌تر از اسلام دارند. رسول گرامی اسلام6 نیز بر اجرای بدون تغییر آنها تأکید و با تبدیل آنها ازسوی یهودیان اطراف مدینه مخالفت کرده‌اند. باوجود این، امروزه شنیده می‌شود افرادی دیدگاه تبدیل مجازات را مطرح می‌کنند. ازآنجاکه ثبات و تبدیل‌ناپذیری حدود اسلامی (به‌عنوان حکم اولی) مطابق صناعت فقهی و از مسلّمات همۀ فرقه‌های اسلامی است، تر...

در فقه اسلامی جواز تصرف، خلو از نجاست و تصویر از جملۀ شرایط مکان نمازگزار محسوب می‌شود؛ برابر رویکرد برخی از فقهیان اهل سنت و شیعه، این شرایط در معابد اهل کتاب مفقود است؛ زیرا از یک سو این اماکن وقف عبادت اهل کتاب و معمولاً دارای تصویر هستند و از سوی دیگر مبنای نسخ شرایع و نجاست اهل کتاب، مانع اعتبار این اماکن برای انتفاع معنوی است؛ از این‌رو اقامۀ نماز در آنها خالی از اشکال نیست. در پژوهۀ حاضر ...

اغلب امارات اصولى و قواعد فقهى از بناهاى عقلایى به شمار مى روند. بناى عقلا بنابر قول مشهور, رفتار جمعى عقلاى عالم است و بدون تقریر معصوم واقعیتى را ثابت نمى کند. نوشتار حاضر بر این باور است که تمام بناهاى عقلایى منشأ حقیقى داشته و به عقل اضطرارى باز مى گردد و دلیل شیوع و عمومیت آن نیز اضطرار عقلا در زندگى است. بنابراین حجیت آن به عقل باز مى گردد و از این نظر علم اصول و قواعد فقه, قابلیت تحلیل ع...

در این مقاله روش فقهى شیخ بهایى را بررسى خواهیم کرد; در بخش اول روش شیخ در استنباط و تقریر احکام را مورد تحلیل قرار مى‏دهیم تا معلوم شود که شیخ چه سبکى را در نگارش فقه به کار بسته، و چه نوع ادله‏اى را در استنباط حکم شرعى دخیل مى‏داند; و در بخش دوم به ویژگى آثار فقهى و اصولى ایشان مى‏پردازیم و نکات مهم و دقیق فقهى و اصولى و بعضاً رجالى، که شیخ در خلال استنباطهاى فقهى و استخراج احکام شرعى اشاره کر...

ملاصدرا در آثار مختلف خود تقریرات مختلفی از رابطة شناخت خداوند و شناخت نفس ارائه کرده است. بنا بر احصای انجام شده تعداد این تقریرها به ده تقریر بالغ می شود که عبارت اند از: تقریر مثال و صورت، تقریر انسان کامل، تقریر لُبّ لُبّ قشر انسانی، تقریر عبودیت، تقریر تجرد نفس، تقریر لا مؤثر فی الوجود الاّ الله، تقریر عقل اول، تقریر سیر تکاملی انسان، تقریر شناخت عالَم و تقریر وجود رابط. نخست، به نظر می رسد این ...

تبارشناسى معرفتى خاستگاه فقه، ما را به سمت بررسى جهان‏هاى مواجهه تفسیرى و هرمنوتیکى با نصوص سوق مى‏دهد. از منظر دانش هرمنوتیک، مى‏توان از چهار نحوه مواجهه تفسیرى با نص، سخن گفت. مواجهه نخست، مواجهه تفسیرى تاریخى - زبان‏شناختى با نص است; مواجهه‏اى که از یک سو به توانایى‏هاى تحلیل زبان‏شناسى قدیم و کلاسیک در پرده‏گشایى از مغلقات و مبهمات متن، متکى است; و از سوى دیگر، فهم متن را در گرو رجوع پیوسته...

بر اساس برداشت و تلقی مشهور، تقریر آن است که «در حضور معصوم7 کاری انجام گیرد و مورد انکار او واقع نشود، به گونه‌ای که بتوان سکوت او را دلیل بر تأیید آن دانست.» این تعریف، جامع و دربرگیرنده همه مصادیق تقریر نیست و صحیح آن است که در تعریف آن گفته شود: «هرگونه تثبیت، تأیید و امضای عمل یا گفتار اشخاص توسط معصوم7 از هر طریق ممکن.» برخلاف تعریف نخست که تنها بر یک قسم تقریر منطبق است، این تعریف، همه ا...