سیر شرح­نویسی بر دیوان­حافظ، از همان سال­های پس از وفات وی آغاز­ شد و شارحان ­با هدف­ گشودن قفل صندوقچة پر رمز و راز دیوان ­خواجةشیراز، کوشیدند تا بهره­مندی همگان را از این ­گنجینة عظیم و بی­بدیل فرهنگی، سهل و میسّر سازند. این تلاش­ها، نه فقط در ایران­ که در خارج از این مرزها، آن هم از لحاظ تعداد به مراتب بیشتر صورت پذیرفت. ختمی لاهوری، خویشگی­قصوری و اکبرآبادی از شبه­قارّة هند و باقریان‌موحّد در ...

پیدایش تصوف و عرفان و ورود معانی، تجربه ها و آموزه های عرفانی به حوزه زبان منجر به شکل گیری زبانی خاص با نام زبان عرفانی شد. این زبان به دو قسم زبان عبارت و زبان اشارت تقسیم می شود. عارف در جریان سیر و سلوک خود به اندیشه ها، حقایق و تجربه هایی دست می یابد که چگونگی بیان آن در قالب الفاظ،  به دلیل ماهیت این گونه معارف، به سادگی امکان پذیر نیست. اما عرفا با به کارگیری همه ظرفیت های زبان،  دریافت ...

در میان اشعار منسوب به جاهلیت، گاه اصطلاحات دینی، عبارت ها و مفاهیمی مشاهده می شود که با مفاهیم، تعابیر و اصطلاحات دینی قرآنی شباهت دارد. ادعای تقدم زمانی این اشعار بر قرآن کریم، عده ای را برآن داشته که بپندارند شعر جاهلی می تواند یکی از منابع قرآن تلقی شود. این نتیجه مبتنی بر احراز مشابهت تام و تمام مضامین اشعار جاهلی با قرآن از یک سو و اثبات اعتبار این اشعار از سوی دیگر است و بررسی های علمی د...

نظریّه تجسّم اعمال که عهده دار تبیینِ کیفیّت و نحوه دریافت جزای اعمال در عالم آخرت است، حقیقت اعمال آدمی را به عنوان پاداش یا کیفر او در آن عالم معرّفی می کند. درگفته های بسیاری از عالمان و مفسّران افزون بر ادلّه عقلی، شواهد نقلی فراوانی برای اثبات این نظریّه به چشم می خورد. حدود 95 آیه از آیات قرآن به مسئله تجسّم اعمال اشاره شده است. این آیات با توجّه به گوناگونی آنها در نوع ساختار ادبی به دسته های متعدّ...

اساطیر،ادیان ،ادبیات وآیین های باستانی ایران یکی از خاستگاه های عقاید عرفانی است.دردوره اسلامی امتدادفرهنگ باستانی ایران ازسویی درفرهنگ عظیم اسلامی وازسوی دیگربراندیشه عرفا ،تاثیر گذارد.روح تفکرزردتشتی باتفکرعارفان ایران درهم آمیخت ودرمسلک اشراقی سهروردی احیاشدودرشعر عارفان بزرگی چون عطار ومولانا متجلی گردید.اصطلاح متناقض نمای «نورسیاه»یکی ازاین مفاهیم است که درحوزه اندیشه های عرفانی جایگاه ویژ...

عرفان در اندیشه امام خمینی(ره) شناخت حقیقت مطلق و قرب وجودی به اوست که با گذر از کثرت به وحدت درک و دریافت شدنی است. چنانکه سیاست در آموزه‌های امام خمینی تدبیر و ساماندهی جامعه براساس تعالیم اسلام ناب با هدف اقامه حق و تحقق عدالت اجتماعی است. اینک پرسش اصلی مقاله این است که مبانی عرفانی اندیشه‌ی سیاسی امام خمینی(ره) چیست؟ مبانی مورد بحث در این نوشتار عبارت‌اند از: مبانی هستی شناختی، مبانی انسان...

÷عارفان برای بیان تجربیات و اندیشه های عرفانی خود از زبان ویژه های بهره می گیرند که می توان آن را زبان عرفانی نامید. این زبان را می توان به دو بخش زبان عبارت و اشارت تقسیم کرد. از ویژگی های زبان اشارت کاربرد رموز،استعارات و نمادهاست که درک صحیح افکار و آرای عارفانی کهاز زبان اشارت استفاده کرده اند بسته به تأویل و تفسیر دقیق این زبان است. زبان عبارت که در مقایسه با زابن اشارت از پیچیدگی کمتری بر...

با این که پیش از سنایی (فوت 529-525) شعرای عارف مسلکی نظیر ابوذراعه بوذجانی و ابوسعید ابوالخیر اندیشه های عرفانی را به صورت شعر تعلیمی و عارفانه مطرح کرده اند، لیکن سنایی اوّلین کسی است که حجم کثیری از اصطلاحات عرفانی را همراه با مفاهیم خاصّش وارد شعر فارسی کرد و آثاری مستقل و محض عرفانی به شعر فارسی تصنیف نمود. سنایی پیشرو شعر تعلمی صوفیه در عرفان و ادب فارسی است. او برای تبیین طریق «تحقیق» ابتد...

محمد الفراتی (1880ـ1978م.)، مترجم و شاعر سوری، گزیده‌ای از غزل‌های حافظ را به زبان شعر ترجمه کرده‌است. وی با وجود آشنایی با زبان فارسی، گاهی در فهم، دریافت و انتقال مفاهیم بلند عرفانی خواجة شیراز موفق نبوده‌است. این جستار سعی دارد بر اساس نظریۀ لفور به بررسی و ارزیابی دریافت معنایی محمد الفراتی از اصطلاحات، واژگان و تعابیر عرفانی موجود در غزلیات حافظ بپردازد که در پی آن برای مخاطب روشن می‌گردد ...

در متون عرفانی همچون دیگر متون، گاهی به عبارت یا کلمه ای بر می خوریم که با مراجعه به فرهنگ های لغت، امکان دریافت معنای مناسب برای آن وجود ندارد، همچنین گاهی مصحّحان متون عرفانی در خواندن متن و ارائۀ صورت مناسبی از یک واژه در می مانند و تصحیح قیاسی بر مبنای قواعد نحوی و بلاغی نیز راه به جایی نمی برد. در این مقاله، با توجه به خاستگاه اجتماعی عارفان و مخاطبان عمومی کتاب ها و مقالات عرفانی کوشیده ای...