تذکرۀ یخچالیه نوشتۀ میرزا محمدعلی مذهّبِ‌اصفهانی متخلص به فرهنگ (در جوانی) و بهار (در پیری)، جزو نقیضه‌‌های مفصل ادب فارسی است که به شیوۀ تذکرۀ آتشکده از آذر بیگدلی نوشته شده‌است. میرزا مذهّب در اثرش سی شخصیت‌‌ خلق می‌‌کند تا از مدعیان شاعری و یاوه‌‌سرایان عصرش انتقاد کند. این شخصیت‌‌ها از یک‌‌سو مشمئزکننده و از سوی دیگر طنزآمیزند و احساسی چندگانه از نفرت و خشم و ترس و طنز را در مخاطب برمی‌‌انگیزن...

انتقاد و شاخه های آن ازجمله انتقاد سیاسی، روان شناختی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی همواره یکی از موضوع های تحقیقی در فضای ادبیات است که شاعران عرب و ایرانی از آن به عنوان محور اصلی سروده های خود الهام گرفته اند. ادبیّات تطبیقی، یکی از شاخه های ادبی و عنوانی جدید برای یافتن تعامل و مفاهیم مشترک میان ادبیات و زبان جهان و یکی از مهم ترین روش های تحقیقی در ادبیات جهانی و در پی اعتلا بخشیدن به ادبیات مل...

تا سال های اخیر، تحقیق و پژوهش در ادبیات خجند و نمایندگان برجستۀ آن غالباً به طور مستقل انجام می شد و از سوی دیگر، بیشتر این پژوهش ها محدود به زندگی و آثار تنی چند از آن ها مثل کمال خجندی، کارنامه های ادبی آل خجند و سلسله شعرای قرن نوزدهم میلادی بود و ازهمین رو نمی توانست نیازهای خوانندۀ تاجیک را درزمینۀ شعرای حوزۀ خجند برطرف کند. خوشبختانه، تألیف تذکرۀ شعرای خجند به همت پرفسور عبدالمنان نصرالدی...

دولت عثمانی در دورۀ قاجار حضور سیاسی در مشهد نداشت، ولی از زمان شروع جنگ جهانی اول که موضوع اتحاد جهان اسلام مطرح شد، طرفدارانی در مشهد یافت که ترک های قفقازی مهم ترین آنها بودند. پس از شکست عثمانی و تشکیل مجلس بزرگ ملی ترک، روابط حکومت جدید با ایران و افغانستان بیشتر شد و مشهد یکی از کانون های ارتباط این سه دولت اسلامی بود. با تأسیس کنسولگری افغانستان در اواخر دوره قاجار، ترکیه نیز شهبندری خود...

شعور و آگاهی تنها مخصوص انسان نیست بلکه تمام عناصر هستی و پدیده های آن، درک و شعور خاص خود را دارند. شعورمندی کائنات تفکری است که دارای مبانی فکری، عملی و عقلانی بوده لذا باورها، فرهنگ ها و ادیان می توانند وسیله ای برای آگاهی و درک بهتر از این موضوع باشند. شعورمندی کائنات بر اهمیت معنوی طبیعت تأکید دارد و طبیعت را به عنوان قلمرو قدسی می شناساند. این پایان نامه مشتمل بر سه فصل است: فصل اول ...

در این مقاله معانی لغوی کلمهء أم در قرآن کریم و در فرهنگ های زبان عربی مورد بررسی قرارگرفته و تلفظ این واژه به صورت تطبیقی در سایر زبان های سامی بیان شده است. کاربردهای گوناگون اسمی- فعلی- اصطلاحی و دستور زبانی ام در این مقاله آمده است. در این پژوهش وجود کلمات ثنایی (دو حرفی) در زبان های سامی نشان داده شده است. برخی از زبانهای سامی از جمله زبان عربی تمایل زیادی به ثلاثی کردن این گونه کلمات داش...

واژه حمد یکی از واژگان کلیدی در حوزه مفاهیم عبادی در قرآن کریم است. این واژه در فرهنگ لغات عربی و تفاسیر قرآن به لحاظ معنای صریح به ثناء و ستایش تفسیر شده است، اما به لحاظ معناهای جانبی در منابع سنتی رابطه آن با معنای شکر و سپاس و هم‌چنین معنای مدح محل بحث بوده است. به نظر می‌رسد با توجه به ابهام مطرح در معنای این ماده، خصوصاً در حوزه معانی جانبی (و نه معنای صریح) تدقیق معنای آن با روش‌های نوین ...

معناشناسی درزمانی به بررسی تغییر و تحولات واژگان در طی زمان می‌پردازد. یافتن تغییر و تحولات واژگان قرآنی در دوران پیشاقرآنی و پساقرآنی، قرآن­پژوهان را در بازخوانی معنای اساسی و نسبی یاری می‌کند. یکی از واژگان محوری قرآن کریم «یقین» است که در دایرة معنایی خدا، انسان‌ و جهان غیب و شهود مطرح است. این مقاله درصدد است تغییرات یقین را از زبان‌های سامی قدیم تا پایان عصر عباسی پی‌جویی کند تا به معنای د...

دوره صفوی از مهمترین دوره های تذکره نویسی پس از نهضت تاریخ نویسی در سال های پایانی دوره تیموریان است. علاقه و اشتیاقی که در شاعران داخل ایران و مقیم هند در زمینه تالیف تذکی وجود داشت، در دوره بعد از آن با شدت بیشتری ادامه یافت به طوری که کتاب های گوناگونی در این باب تصنیف و تالیف گردید. تذکره (ذو القدری، 1385: ذیل واژه "تذکره" ) به کتابی گفته می شود که در شرح احوال و معرفی آثار شعراء، نویسندگا...