هجرت به یثرب و تشکیل دولت شهر مدینه زمینه پیدایش نهادهای دولتی و به تعـبـیـردیگر تشکیلات اسلامی را فراهم کرد . اینکه نخستین تشکیلات اداری مسلمین از چه زمـانبوجود آمد، مورد اختلاف است اما در اخبار و روایات تاریخی گزارشهایی وجـود دارد کـهمی رساند : نمونه نخست دیوان در عصر رسالت تأسیس شد . در عین حال مشهور آن اسـتکه نظام دیوانی از روزگار فتح ایران و به پیشنهاد یک ایرانی ساکن در مدینه بـه دسـتـورخل...

نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در آناتولی یکی از فرازهای بسیار مهم در تاریخ این زبان و سرزمین آناتولی می باشد. اگرچه این زبان به مدت بیش از چهار قرن به عنوان زبان رسمی و اداری در آن منطقه رسمیت داشت، اما مراحل نخستین نفوذ و گسترش این زبان در آناتولی، دارای اهمیت ویژه‌ای است. آغاز نفوذ و گسترش زبان فارسی در آناتولی با نخستین حملات و استقرار ایلات ترکمن سلجوقی در قرن پنجم هجری در آن منطقه مربوط اس...

تأثیر منصب‌داران ایرانی مهاجر به هند در تحول نظام دیوانی و سیاسی دولت گورکانیان[1] احمدرضا بهنیافر* چکیده ایرانیان مسلمان با پی‌ریزی تمدن ایرانی ـ اسلامی و انتقال آن به سایر جوامع، از جمله شبه‌قارۀ هند، در پیشرفت‌های فرهنگی و تمدنی نقشی مؤثری ایفا کردند. نخبگان ایرانی ـ که با توجه به وجود عوامل دافعه در ایران و عوامل جاذبه در هندوستان به دربار گورکانیان مهاجرت کردند ـ به دلیل شایستگی‌های فراوا...

مهر انگشتر یکی از متداول ترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامۀ شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده  و در دوران شاه عباس دوم نمونۀ ثانی آن نیز ساخته و استفاده می شده است. استفادة همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها می تواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفی...

تشکیل دولت های متعدد در تاریخ ایران اسلامی و دوام حاکمیت آن ها، به عوامل مختلفی بستگی داشته که تشکیلات اداری و دیوانسالاری، مهم ترین آن ها بوده است. در این تشکیلات، ایرانیان و خاندان های معتبر و مشهور دیوانی نقش پررنگی داشته اند. تشکیل دولت صفوی موجب شد تا بار دیگر، ایرانیان در تشکیلات اداری حضور یابند؛ به دنبال آن، خاندان های جدیدی نیز وارد عرصه دیوانی شدند که شایستگی و توانمندی چشمگیری را از ...

تشکیل دولت‌های متعدد در تاریخ ایران اسلامی و دوام حاکمیت آن‌ها، به عوامل مختلفی بستگی داشته که تشکیلات اداری و دیوانسالاری، مهم‌ترین آن‌ها بوده است. در این تشکیلات، ایرانیان و خاندان‌های معتبر و مشهور دیوانی نقش پررنگی داشته‌اند. تشکیل دولت صفوی موجب شد تا بار دیگر، ایرانیان در تشکیلات اداری حضور یابند؛ به‌دنبال‌آن، خاندان‌های جدیدی نیز وارد عرصه دیوانی شدند که شایستگی و توانمندی چشمگیری را از ...

هجرت به یثرب و تشکیل دولت شهر مدینه زمینه پیدایش نهادهای دولتی و به تعـبـیـردیگر تشکیلات اسلامی را فراهم کرد . اینکه نخستین تشکیلات اداری مسلمین از چه زمـانبوجود آمد، مورد اختلاف است اما در اخبار و روایات تاریخی گزارشهایی وجـود دارد کـهمی رساند : نمونه نخست دیوان در عصر رسالت تأسیس شد . در عین حال مشهور آن اسـتکه نظام دیوانی از روزگار فتح ایران و به پیشنهاد یک ایرانی ساکن در مدینه بـه دسـتـورخل...

تشکیلات دیوانسالاری ایران در عهد حاکمیت مغول ها دستخوش دگرگونی های قابل توجهی گردید. تسلط مغول ها و تاسیس سلسله ایلخانی منجر به ورود سنت ها و عناصر دیوانی تازه ای شد که از ختاییان و همچنین یاسای چنگیزخان، اقتباس شده بود. این عوامل جدید به واسطه حاکمیت سیاسی مغول ها،بر تشکیلات دیوانی ایران تاثیر بسزایی گذاشت. هدف اصلی این پژوهش بررسی مبانی شکل گیری و احیاء دیوانسالاری ایرانی و شناخت دگرگونی ها...

تاریخ نویسی عصر صفویه ، از جمله موضوعاتی است که به دلیل نظام تمرکز یافته صفویه در ابعاد صفویه در ابعاد سیاسی، مذهبی ، اجتماعی و دیوانی ، به ویژه در عصر شاه عباس اول ، دستخوش تحولات مهمی شده است . از آنجا که شرح این نظام متمرکز ، در تاریخ عالم آرای عباسی ، به خوبی انعکاس یافته و تاکنون مورد توجه ویژه بسیاری از مورخان پس از خود بوده است ، در این رساله سعی بر این بوده است که با نقد و بررسی این تار...

مجموعه ایالات و نواحی واقع در حیطه نفوذ و قلمرو سیاسی سلجوقیان، مطابق معیارِ میزان و سطح نفود و تأثیرگذاری نظام دیوانسالاری در آنها در سه نوعِ ایالات دیوانی، ایالات اقطاعی و ایالات تابعه قابل بررسی است. با تثبیت جایگاه حکومت سلجوقی در دوره سلطنت آلپ ارسلان به تدریج بخش مهمی از سرزمین ها و ایالات واقع در قلمرو سلجوقی در حوزه نفوذ و اداره مستقیم نظام دیوانسالاری قرار گرفت که این نوع ایالات را می تو...