اسماعیل جرجانی یکی از تأثیرگذارترین پزشکان و آناتومیست های ایرانی قرن دوازدهم میلادی است که بخش عمده دست نوشته هایش را در اواخر عمر پس از 70 سالگی به رشته تحریر درآورده است. کتاب جامع مرجع پزشکی جرجانی، با عنوان ذخیره خوارزمشاهی در حدود سال 1112م. نگارش یافته و قدیمی ترین دائره المعارف پزشکی نوشته شده به زبان فارسی به شمار می آید. این کتاب یکی از کتاب های مرجع دانشجویان رشته پزشکی آن دوران بوده...

ابونصر سراج اللمع را در رد شبهات صوفی­‌ستیزان و تثبیت مبادی تصوف و نشان دادن مطابقت آن با کتاب و سنت به زبان عربی به رشتۀ تحریر درآورد. قرنها گذشت تا آنکه در قرن بیستم متن آن به زبانهای اروپایی درآمد و پس از آن با تأخیر به فارسی نیز برگردانده شد. اللمع دو ترجمۀ فارسی دارد. نخستین ترجمه که ناقص است و تنها شش کتاب اول اللمع را در بر می‌گیرد، در 1380 منتشر شد و ترجمۀ دوم...

کتاب اصول اقلیدس، که گاهی آن را به نام مؤلفش «کتاب اقلیدس» نیز می نامند و در تألیفات ریاضی دورۀ اسلامی آن را به علت شهرت فراوانش کتاب اصول نیز خوانده اند، از منابع مهم ریاضیات دورۀ اسلامی بوده است. در این مقاله، پس از بررسی تاریخ ترجمۀ این اثر به زبان عربی و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی از آن، برخی از ویژگی های این تحریر، از راه مقایسۀ آن با ترجمۀ اسحاق بن حنین، خواهد آمد. سپس با مقایسۀ بخش هایی ...

میراث مکتوب زردشتیان به فارسی نوگنجینه‌ای از آثار دینی ادبیات فارسی است که کم‌تر بدان توجه شده است. این متون به‌‌تدریج از سده‌های چهارم از بازتولید متون اوستایی و پهلوی پدید آمدند. امروزه، صدها رساله در حوزه‌های فقه، آیین، تفسیر، اسطوره، تاریخ، کلام، ادبیات، روایت، زبان‌شناسی، نجوم، و ... از دستوران کیش زردشتی برجای مانده است. کلام و مباحث کلامی، به‌ضرورت روابط زردشتیان و جامعة اسلامی، از دیرین...

در آواز ایرانی هنگام اجرای تحریرها و غلت‌ها، از واژگان و آواهایی استفاده می‌شود که کاملاً بیرون از دایره شعر هستند و ترنم نامیده می‌شوند. ترنم‌های آوایی آن دسته از ترنم‌ها هستند که با الفاظی بی‌معنا مانند «ها ها» و «هِ هِ» اجرا می‌شوند و مهم‌ترین ابزار اجرای تحریرها به‌شمار می‌آیند. هدفِ این مقاله شناسایی برخی از قانون‌مندی‌های حاکم بر ترنم‌های آوایی است که بر پایه‌ی 12 آوانگاری از اجراهای اساتید م...

در بررسی حاضر تاثیر دو زبان فارسی و عربی بر یکدیگر و برخورد آنها از نظر آوایی، دستوری و معنایی مورد مطالعه قرار گرفته است . نتیجه اینکه هر دو زبان عربی و فارسی به علت تماس هایی که در طول سالها با یکدیگر داشته اند در سطوح نامبرده بر روی هم تاثیر گذاشته اند ولی بطور کلی زبان فارسی بیشتر تحت تاثیر زبان عربی قرار گرفته است . این تاثیر از قرن پنجم به بعد گسترش بیشتری یافته و در همین قرن دروازه زبان ...

دست­نویس‌های متون کمترشناخته شدة فارسی در روشن کردن زمینه­های مختلف تاریخی، فرهنگی، ادبی کشورهای دارای سابقه تمدنی کهن، اهمیت فراوان دارند. در ژانر حماسه‌های تاریخی فارسی، دست­نویس‌های منتشرنشدة بسیاری وجود دارد که به منزلۀ گنجی گران­بها حاوی نکات بسیاری از میراث تاریخی ایران و میراث فرهنگی زبان فارسی هستند، امّا تاکنون شناسایی و معرفی نشده­اند. سلیمان‌نامه یا شاهنامه سلیمانی ی...

مقامات حمیدی در ادبیات فارسی از حیث موضوع منحصربفرد و در نوع خود بی نظیر است .این کتاب بدون تردید یکی از گرانبهاترین گوهرهای گنجینه ادبی ایران است که می توان آن را از شاهکارهای ادبیات فارسی محسوب داشت. مقامات حمیدی ، نموداری از اوضاع قرن ششم ایران است.در تحقیق حاضر نگارنده در نظر دارد مشبه به های مقامات حمیدی را بررسی کند و به این نتیجه برسد که آیا می توان به جهان بینی ، شخصیت و محیط حمیدی پی ب...

متون زیادی در زمینة مسائل اخلاقی به رشتة تحریر در آمده است که هر کدام سعی در نجات ارزش های انسانی و فضائل اخلاقی داشته اند. از جملۀ این آثار، کتاب ارزشمند «ضیاء القلوب فی اخلاق المطلوب» تألیف سیدمحمدضیاءالدین حسینی مازندرانی اصفهانی معروف به حسینی مرعشی است که در قرن یازدهم هجری قمری به نثر آمیخته به نظم و به تقلید از گلستان سعدی به زیور تحریر درآمده است. ضیاءالقلوب فی اخل...