پس از پایان جنگ تحمیلی در ایران عده ای از روشنفکران مذهبی نسبت به بنیادها و رویه های فکری و سیاسی حکومت رویکردی انتقادی اتخاذ کردند و به این باور رسیدند که باید بازبینی بنیادی در اصول و پایه های فکری و سیاسی آن صورت پذیرد. از این روشنفکران می توان به عنوان نواندیشان پسااسلام گرا یاد کرد. مهم ترین نکته ای که در اندیشه این گروه از نواندیشان ضروری می نمود؛ تبیین رابطه بین دموکراسی و حکومت دینی بود...

در این پایان نامه به استقراء تامّ تأویلات امام خمینی(ره) از بین آثار ایشان و بررسی روشمند آن پرداخته شده است. این تأویلات در سه ساحت خداشناسی، جهان شناسی، و انسان شناسی انتظام یافته اند. مبنا و زیر ساخت اندیش? امام در این تأویلات قاعد? وضع الفاظ برای روح معانی است(که در تضاعیف روایات معصومین (ع) نیز دیده می شود). امام (ره) با تأویل و تبیین برخی از اسماء و صفات الهی نظیر علم و رحمت با برخی از مفا...

قاضی عین القضاه همدانی( م525ه.ق) اززمره عرفا و متفکران بزرگ اسلامی بشمار می آید که توجه خاصی به مسایل مربوط به قرآن و روایات داشته ، بدین خاطر آثار او مشحون از قرآن و روایات است. عین القضاه گذشته از جنبه ی عرفانی خود که همراه با کشف و شهودهای فراوان و عمیق بوده، جنبه ی زبانشناسی نیز داشته است که از این لحاظ می توان او را از نظریه پردازان مسایل مربوط به زبانشناسی نیز در نظر آورد چنین عواملی عین ...

پژوهش حاضر به منظور بررسی مبانی تأویل آیات الأحکام در تفسیر بیان السعاده ی سلطان علیشاه گنابادی انجام گرفته است. مبانی و اصول تأویل در اثر مذکور بر چند اصل استوار است که عبارتند از: قرآن شناسی، انسان شناسی، خداشناسی و معاد شناسی. پس از بررسی های مختلف مشخص گردید تأثیر مبانی ای که ذیل هر کدام از عناوین فوق قرار می گیرند در تأویلات مفسّر از آیات الأحکام گوناگون بوده است. برخی از آنها تأثیر زیادی...

رشد تجددگرایی در چند سده گذشته موجب ایجاد دو جریان «تجدد گرایی دینی» و «سنت گرایی» در کنار دو رویکرد اصلی «تجددگرایی» و «بنیادگرایی» شده است. سنت گرایان، با همت گنون، شوان و شاگردان آنان تعالیم منسجمی مبتنی بر اصول متافیزیکی و بر سیاق حکمت نوافلاطونی ارایه می کنند؛ نواندیشان دینی تجددگرایی را به عنوان یک واقعیت و یک فرصت پذیرفته، سعی دارند با بهره گیری از عقل و به کارگیری علوم جدید، دین را با ش...

جلوه های گوناگون قرآن در سراسر معارف بهاء ولد و آثار فرزندش مولانا دیده می شود. بهاء ولد بسیاری از آیات قرآن را در فصول گوناگون معارف مورد تفسیر و تأویل قرار داده است. همین مسئله در مثنوی و فیه ما فیه مولوی نیز دیده می شود. ضروری به نظر می رسید مقایسه ای بین تفسیر و تأویلات مولوی و تفسیر وتأویلات پدرش صورت بگیرد تا معین شود مولانا چه اندازه تحت تأثیرپدرش بوده و چه اندازه از تفسیر و تأویلات حاصل...

ماتریدیه از فرق کلامی جهان اسلام است که تا دوران معاصر در میان پیروان مکتب فقهی حنفی پیروان بسیار دارد. پایه گذار این فرقۀ کلامی، ابومنصور محمد بن محمد ماتریدی (د ح 333ق)، صاحب آثار متعددی از جمله تفسیر تأویلات اهل السنة است. وی در این تفسیر با کاربرد معتدل ادلۀ عقلی و نقلی مبانی مکتب کلامی خود را در تقابل با مکتب اشاعره و نیز معتزلیان تثبیت می کند. نگرشهای کلامی او به مباحثی همچون لزوم عقلی شن...

جریان انقلاب اسلامی و حضور قدرتمند زنان مسلمان در یکی از بزرگترین رویدادهای سیاسی-اجتماعی قرن بیست، هویتی تازه به زنان ایرانی بخشید. بر این اساس، دهه اول انقلاب اسلامی با حضور موثر آنها در عرصه های مختلف سیاسی-اجتماعی به پایان رسید. به تدریج با ورود جریان های فکری جدید به عرصه مباحث فرهنگی کشور، موضوع دفاع از حقوق زنان، بخصوص با ویژگی های غربی آن، در جامعه ما مطرح شد و نشریات مختلفی با گرایش به...

بحث تأویل و هرمنوتیک نه مربوط به گذشته است و نه منحصر به متون مذهبی، بلکه دامنه ای بسیار وسیع و گسترده دارد. در قرون اخیر مباحث تأویل و هرمنوتیک در حوزه علوم انسانی به­ویژه ادبیات به طور قابل توجهی خود را نشان داده اند. توجه اندیشمندان به مقوله هرمنوتیک آنچنان از اهمیت برخوردار بوده است که شعبه ای از نقد ادبی اروپا محسوب می شود و در آن علم جایگاه ویژه ای یافته است. از آنجائی­که اخیراً در ادبیات ...