کاربرد «حلم» به‌عنوان صفت مشترک خدا و انسان در قرآن کریم و عدم کاربرد صفت «کظم ‎غیظ» در مورد خدای متعال حکایت از یک تفاوت معنایی در این دو واژه، به‎ویژه در مورد خدا دارد؛ چنین تفاوتی می‎تواند پای مسئله تفاوت‎های معنایی این دو واژه را در قرآن و به‎ویژه در نسبت با حضرت باری تعالی به‌میان آورد. واژه «حلم» و «کظم‎غیظ» در یک معنای عام بیانگر حالت بازدارندگی و حبس در واجد این صفات است اما کاربرد صفت ...

ابن سینا ملاک نیازمندی معلول به علت را امکان ماهوی آن می‌داند، ولی ملاصدرا با نقد امکان ماهوی، امکان فقری را بر جای آن نشانده، عین ربط بودن موجودات به باری تعالی را نتیجه می‌گیرد. اما آیا سهروردی نیز همانند ابن سینا، ملاک نیازمندی معلول به علت را امکان ماهوی ماهیات می‌انگارد یا قبل از ملاصدرا و همانند او ، فقر فی‌نفسهِ انوار را ملاک نیازشان به علت می‌داند. در این مقاله، ثابت شده است که سهروردی د...

این رساله به یکی از مهم ترین و غامض ترین مسائل فلسفی یعنی علم واجب تعالی قبل از ایجاد اشیاء می پردازد که معرکه آراء بین محققین است. بعضی از فلاسفه اساسا علم قبل از ایجاد را نپذیرفته اند مانند شیخ اشراق که قائل به فاعلیت بالرضا برای باری تعالی شده است. بعضی از فلاسفه علم خداوند را عین ذات باری تعالی تلقی کرده اند وگروه دیگر که شامل جمهور مشایین می شوند علم باری تعالی را متصل به ذات، می دانند و د...

ثحابم یکی از مهمی که صدرالمتألهین (ره) و امام خمینی (ره) در فلسفه الهی بدان پرداخته اند بحث شناخت خدا است . در این باب هر دو متفکر فرزانه ادله زیادی ذکر کرده اند، که از مهم ترین می باشند که با استفاده از مبانی مهم « معرفت نف س » و « امکان فقر ی » ،« صدیقین » این ادله؛ برهان های بسیط » ؛« تعلق داشتن جعل به وجودی » ؛« تشکیک وجو د » ؛« اصالت وجو د » ؛ حکمت متعالیه مانند به تقریر آنها پرداخته ا...

با اینکه درونیابی داده ها در بسیاری از کتب آنالیز عددی مطرح گشته و اکثر مباحث این رشته در اساس، متکی بر نوعی درونیابی می باشد، اما تا کنون درونیاب های کسری باری سنتریک، مورد بحث و بررسی جدی قرار نگرفته اند. درونیاب کسری اغلب تقریب بهتری نسبت به چندجمله ای های درونیاب، مخصوصاً برای تعداد زیادی از نقاط (گره ها) و توابع کسری می دهد. اگر تابعی داشته باشیم که دارای مجانب باشد بهترین درونیاب برای آن ...

صفت اراده خداوند یکی از مباحث بسیار دشوار و پیچیده در فلسفه و کلام اسلامی است. فلاسفه مسلمان معمولاً اراده الهی را به علم، حبّ و مانند آن ارجاع داده‌اند. در این مقاله نظریه شیخ اشراق درباره اراده خداوند بررسی شده است. مطالب شیخ اشراق درباره اراده الهی در بادی امر ناهماهنگ به نظر می‌آید. ایشان در موارد زیادی بر نفی اراده از واجب تعالی استدلال کرده و در مواردی نیز آن را پذیرفته است. از مجموع مطالب ...

میان متکلمان و حکمای مسلمان در خصوص وجود یا عدم غایت و غرض در افعال باری تعالی اختلاف نظر وجود دارد. اشاعره وجود هرگونه غایت و غرض در افعال الهی را با کمال ذاتی او متعارض می دانند و آن را انکار می کنند. در مقابل، حکمای الهی و متکلمان عدلیه معتقدند که حضرت باری تعالی در افعالش غایت و غرض دارد و هیچ فعلی از او سر نمی زند مگر اینکه متوجه غایت و غرض خاصی باشد؛ اما در اینکه غایت و غرض در افعال الهی ...

تحلیل معناشناختی اوصاف الاهی همواره مورد توجه متکلمان، فلاسفه و عرفا بوده و نظریات مختلفی در این باب بیان شده است. محدودیت­های زبان بشری از یک طرف، و وجود نامتناهی خداوند از طرف دیگر، سبب شده است که دست یافتن به تبیینی معقول از اوصاف الاهی دشوار گردد. ملاصدرا با استفاده از اشتراک معنوی و تشکیک در وجود، می‌کوشد به گونه‌ای در باب اوصاف الاهی سخن بگوید که هم تعالی خداوند حفظ گردد و هم شناخت و اتصا...

چگونگی علم خداوند به مخلوقات باتوجه به بساطت ذات او‘مسأله ای است که از دیرباز مورد بحث فلاسفه اسلامی بوده است . حکمای مشاء قایل به علم حصولی فعلی خداوند به اشیاء و حکمای اشراقی معتقد به علم حضوری باری تعالی به اشیاء بوده اند و در اینکه این علم ‘ اجمالی است یا تفصیلی و اگر تفصیلی است چگونه با بساطت ذات حق سازگار است نیز آرایی مطرح بوده است . از جمله مسائلی که در حکمت متعالیه ملاصدرا به خوبی حل ...

معرفت نفس، به حکم حدیث شریف من عرف نفسه فقد عرف ربه رهنمون معرفت رب است از این رو بعضی از عالمان و عارفان به تبیین حکمی و عرفانی آن پرداخته اند. برخی آنرا از قبیل تعلیق به محال دانسته اند و بعضی به طرق گوناگون در صدد توجیه و تبیین کیفیت معرفت رب از راه معرفت نفس بر آمده اند. از نظر این گروه، معرفت فطرت، حدوث، امکان، حرکت، تجرد و فقر هستی نفس ما را به خدای متعال دلالت می کند و نفس از جهات جامعیت...