متون مبتنی بر الهام و پیشگویی ، بخش مهمی از ادبیات دینی فارسی میانه ( پهلوی ) را تشکیل می دهند. این متون شرح الهام و پیشگویی هایی است که به یکی از دین مردان نسبت داده شده است . چند رساله در این زمینه به زبان پهلوی در دست است که عبارتند از : 1 - ارداویراف نامه . 2 - زند وهمین یسن . 3 - جاماسپ نامگ . 4 - ایادگار جاماسپیک . 5 - آمدن شاه بهرام ورجاوند. در میان رساله های یادشده ، ایادگار جاماسپیک از...

جاماسب، وزیر شاه گشتاسب کیانی، به سبب دانایی و به ویژه پیشگویی هایش، جایگاه خاصی در میان برخی مورّخین و اندیشمندان ایران و جهان دارد و نام و اندیشه های او به همراه ویژگی هایش چون حکمت و خردمندی، در نوشته های تاریخی و ادبی پهلوی، فارسی، عربی و غربی بسیاری در دوران قدیم و جدید راه یافته و آثار متعدّدی به او نسبت داده می شوند. بیشتر نوشته ها، روایت های نسبتاً مشابهی از وی بیان می دارند و به غیر از دا...

رستم بزرگترین و محبوب‌ترین شخصیّت حماسه‌های ایرانی است که تصویری جامع از یک قهرمان ملّی را به­نمایش می‌گذارد. دایرة حضور او از سترگ‌ترین آثار ادبی پارسی همچون شاهنامة فردوسی تا فرهنگ شفاهی عامّة ایرانیان را در بر می‌گیرد. با این­همه در منابع پیش از اسلام نامی از رستم نیامده است. تنها در چهار متنِ یادگار زریران، درخت آسوریک، بندهش و تک‌روایتی با نام کلّیِ داستان سغدی رستم اشارات موجزی دربارة رستم وجود...

در این تحقیق می کوشیم ابتدا ریشه های باستانی پیوند چشمگیر نمایش های آیینیِ ایران با دو مفهومِ سوگ و سُرور، و الگوهای رواییِ پنهان در پس صورت های گوناگون این نمایش ها را دریابیم، و سپس سیرِ تحوّل این دو مفهوم را در زمان های مختلف، در نسبت با عوامل و شرایطِ تاریخی ـ اجتماعیِ ایران بررسی نماییم. با بررسیِ کهن ترین اسنادی که از نمایش ایران باستان برجا مانده، خواهیم دید که عزا و جشن سویه های مختلفِ آیینی واحد...

آثار منظوم دور? میانه در ایران که عمدتأ به زبان های فارسی میانه و پارتی باقی مانده اند، به دو دست? اشعار جامع? زردشتی و سرودهای مانوی تقسیم می شوند. برخی از مهم ترین آثار جامع? زردشتی، چون یادگار زریران و درخت آسوری میراث سنت شفاهی دور? اشکانی است، و برخی چون اندرزنامه های منظوم به ادبیات توده تعلق دارد، و اشعار اندکی نیز دارای ماهیت دینی هستنند. سرودهای مانوی نیز دو دسته اند، سرودهای ستایشی که...

خوانش دقیق و درک عمیق یک متن، بدون در نظر گرفتن متون پیشین و هم‌زمان با آن، امکان‌پذیر نیست و هیچ اثری از آثار پیش از خود مستقل نیست. موضوع ارتباط یک متن با متون دیگر، نخستین بار مورد توجّه باختین قرار گرفت و سپس توسّط ژولیا کریستوا و ژرار ژنت، گسترش یافت. شباهت و همانندی روایت‌ها و خرده‌روایت‌های شاهنامه با دیگر آثار پیش از آن و هم‌چنین شباهت دیدگاه‌های فلسفی و دینی مطرح شده در شاهنامه، به ویژه ...

آفرین و نفرین(دعا و لعن) از بن‌مایه‌های دینی، فرهنگی، اسطوره‌ای و ادبی است که از دیرباز، همگام با هم، از ادبیات قبل از اسلام تا شریطه‌های قصاید مدحی و انواع مختلف ادبی استمرار یافته است. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، بررسی وجوه مختلف آفرین و نفرین در آثار دوران پیش از اسلام(باستان و میانه) است. از همین منظر، با توجه به آثار ایرانی باستان(اوستا و کتیبه‌های هخامنشی) و آثار اش...

در ادبیّات پایداری ملل مختلف، حماسه ، از جایگاه ویژه ای برخوردارند؛ که به شرح اعمال قهرمانان و پهلوانان و رشادت ها و دلیری های آنان می پردازند. نخستین مضمون و جان مایۀ اشعار حماسی، رجز است. خواندن رجز، جهت برانگیختن روح حماسی تهییج به جنگ، از عصر جاهلیت در اعراب، مرسوم بوده است جنگجویان در میدان نبرد، در مقام بیان فخروشرافت خود و اظهار شجاعت و برتری نسبت به دشمن، به رجزخوانی می پرداخته اند. رج...

جاماسب، وزیر شاه گشتاسب کیانی، به سبب دانایی و به ویژه پیشگویی‌‌هایش، جایگاه خاصی در میان برخی مورّخین و اندیشمندان ایران و جهان دارد و نام و اندیشه‌های او به همراه ویژگی‌هایش چون حکمت و خردمندی، در نوشته‌های تاریخی و ادبی پهلوی، فارسی، عربی و غربی بسیاری در دوران قدیم و جدید راه یافته و آثار متعدِّدی به او نسبت داده می‌شوند. بیشتر نوشته‌ها، روایت‌های نسبتاً مشابهی از وی بیان می‌دارند و به غیر از د...