در شرایط کنونى، شناخت دقیق قوم یهود و به ویژه نماد اصلى آن «صهیونیسم» به دلیل خطراتى که متوجه اسلام و مسلمانان نموده، ضرورتى انکارناپذیر یافته است. از سوى دیگر پیچیدگى هاى متعدد فرهنگى، اجتماعى و نژادى این قوم، شناخت مبنایى آنرا فقط از طریق آیات وحى ممکن نموده است. بررسى ها نشان مى دهد که دوره هاى تاریخى قوم یهود و به ویژه دوره حضرت موسى(ع) و فرعون، از عمده ترین مباحث قرآن مجید به شمار مى رود. ...

 تبیین نقش اسباب نزول در تفسیر قرآن و تعیین حوزه‌هاى کاربرد آن در فهم معانى آیات است. یکى از دانشهاى مورد نیاز مفسّر، علم اسباب نزول است. آشنایى با موقعیّت زمانى، مکانى، فردى و اجتماعى نزول آیه‌اى یا بخشى از آیات، این امکان را به مفسّر مى‌دهد تا حقایق و معارف وحى را در زمینه‌هاى پیشینى و مقارن با آن مورد بررسى، تحلیل و نتیجه‌گیرى قرار دهد. از سوى دیگر، اسباب نزول در فهم مقاصد و اسلوب تعابیر قرآن ک...

یکى از موضوعاتى که به لحاظ قرآن‌شناختى از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مى‏توان گفت در زمان ما به‌صورت مسأله‌ای کلامى یا شبه‌کلامى مطرح شده است، موضوع «وحیانى بودن الفاظ و عبارات قرآن» است. این ادعا که تمامى الفاظ قرآن کریم اعم از حروف و کلمات عیناً وحى الهى است، مى‏بایست در قالبى علمى و استدلالى مطرح گردد. مقاله‌ی حاضر ضمن یادآورى گفته‏هاى تعدادى از متکلمین و حکماى اسلامى و دیگ...

«تجربه دینى» یکى از مباحث مهم فلسفه دین معاصر است که رویکردهاى متعددى نسبت به آن وجود دارد. تحویل و فروکاستن وحى به تجربه دینى یکى از این رویکردهاست. بر اساس این دیدگاه، وحى نه از سنخ گزاره، بلکه مواجهه و تجربه اى دینى است که براى شخص پیامبر رخ مى دهد. نوشتار حاضر که به نقد و بررسى این دیدگاه اختصاص یافته است، پس از اشاره اى اجمالى به تجربه دینى، تعریف و ماهیت آن، به توصیف و تحلیل وحى تجربى در ...

هر حکم و دستورى که در قرآن آمده است، فلسفه ویژه‌اى دارد که از دیرباز اندیشه مفسّران و فقهاى اسلامى را به خود جلب کرده است. در مقاله حاضر، نخست واژه‌ها و اصطلاحات »فلسفه«، »غرض«،»غایت«، »فلسفه حکم»، »علّت حکم« بازشناسى شده و با اشاره‌اى به پیشینه شناخت فلسفه احکام؛ آراء مخالفان تحقیق در فلسفه احکام مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. توجه به فلسفه احکام در تفاسیر، پیشینه طرح فلسفه احکام در فقه، کاربر...

 دیدگاه‌هاى حقوقى بشر و قرآن در مورد حقوق انسان به صورت مقایسه‌اى مورد بررسى قرار گرفته است. در فقه، "حق" تمام احکام اعم از وضعى، تکلیفى، تأسیسى و معنایى را در بر مى‌گیرد البته گاه حق در برابر حکم نیز به کار مى‌رود. در اصطلاح حقوق‌دانان، "حق" تعاریف گوناگونى یافته است، این گوناگونى نشان مى‌دهد تعریف حق به گونه‌اى که جامع افراد و مانع اغیار باشد امکان‌پذیر نیست. افزون بر این، حق از مفاهیم اعتبار...

 محورهاى دین و تاریخ علم، دین و روشهاى علم و دین و نظریه‌هاى علم از نگاه علامه طباطبایى در تفسیر المیزان مورد بررسى قرار گرفته است.  تلاش براى زدودن ناسازگارى علم و دین از گذشته رواج داشته است. سنت‌گرایان معصومیّت انجیل را باور داشتند در مقابل، نوخواهان یا نواندیشان کتاب مقدس را بى‌ارزش مى‌دیدند. الهیات اعتدالى، کتاب مقدس را از آموزه‌هاى دینى برشمرد، هر چند آن را وحى مُنزل نمى‌خواند. علامه طباطب...

 بررسى نقش علم اسباب نزول در تفسیر آیات وحى و بهره ورى از تفسیر آیه در جهت ارزیابى و نقد سبب نزول است. شکل روایتى اسباب نزول، کثرت اسباب نزول رسیده از طریق اهل سنّت، تأثیر پذیرى از اسرائیلیّات، تسامح و تساهل در برابر اسرائیلیّات و مسأله دار بودن راویان، اهمیّت نقد اسباب نزول و شناخت ملاکهاى آن را دو چندان مى‌سازد. از سوى دیگر، افزون بر ضعف‌هاى سندى، روایات اسباب نزول به لحاظ دلالت و محتوا با ضعفهاى...

رویارویى چهار مفسّر قرن اخیر با مقوله عقل و کاربرد آن در تفسیر قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. در تفاسیر المیزان، المنار، الفرقان و فى ظلال القرآن کارایى عقل در تفسیر وحى با تفاوتهایى پذیرفته شده است. المیزان عقل سلیم و رها از هوا و هوس را اجازه تفسیرگرى مى‌دهد، المنار عقل علمى و تجربى را میدان داده است. فى ظلال القرآن عقل را شاگرد وحى معرفى مى‌کند و الفرقان عقل را با گونه‌هاى مختلف آن مؤثر مى‌ش...