دورة تکوین زبان و ادب فارسی(4-6 ه.ق)، بی¬گمان نقطه¬ی عطفی در پیشینة پیوند شعر فارسی و عربی به شمار می آید، چراکه از یک سو، با مدّ نظر قرار دادن مقتضیّات و بستر سیاسی- دینی، زبان عربی در ایران، زبانی علمی-ادبی می گردد؛ و از سوی دیگر وجود شعر مدحی و درباری موجب استحکام این پیوند می¬شود. خاقانی شروانی (م595 ه.ق)، از شاعرانی است که در این دوره و در تاریخ شعر فارسی یکی از برجسته ترین، عربی گرایان فارس...

رجز نوعی گفتگو در میدان جنگ است در قالب دو تا هفت بیت که در آن ها رجزخوان به شکل سؤال و جواب به مفاخره، تحقیر دشمن،حدیث نفس و....می پردازد. بن مایه اصلی رجزها یا نازش به اصالت گوهر و نژاد است یا به هنر، یعنی کسب تجربه در زمینه های گوناگون مانند جنگاوری،دشمن شکنی، کاربرد فنون و حیله های رزمی و استفاده از ابزارهای جنگی. در حقیقت رجز یکی از ترفندهای مهم روانی غلبه بر دشمن به حساب می آید. نگارندگان...

قصاید مدحی، با ساختار و جهان ­بینی مشابه، رایج ترین شکل شعر در سبک خراسانی را تشکیل می دهد، اما سبک دوره ای بعدی، یعنی سبک عراقی، بیشتر با غزل و مضامین تغزّلی عرفانی شناخته می شود. پیگیری منشا و کیفیت این تغییر نیازمند تحقیقیات تاریخی و ادبی است که این مقاله به شیوه ی تحقیق ساختارگرایانه و نیز تحلیل محتوا آن را دستور کار خود قرار داده است. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، شاعران سبک آذربایجانی د...

مسعود سعد یکی از شاعران بزرگ ایران در نیمة دوّم قرن پنجم هجری است. او که از پیشروان تحوّل شعری در آن دوره به شمار می آید، مورد توجّه شاعران معاصر و نزدیک به دوران خود بوده است. برخی از این شاعران از جمله سنایی، معزّی و عثمان مختاری قطعات و قصایدی مستقل در ستایش او گفته اند. شاعرانی همچون رشیدی، ادیب صابر، جمال الدّین عبدالرزّاق و فلکی نیز از او به عنوان سخنوری توانا در شعر خود یاد کرده اند. علاوه بر ...

مفاخره از جمله صنایع بدیعی و مضامین شعری ا­ست، که اغلب شاعران بدان طبع­آزمایی نموده و شعر و هنر خود را به رخ مخاطب کشیده­اند. در متن و بطن آثار نگارین شهریار، مضامین مختلفی وجود دارد، که از جمله ی آن ها انواع مفاخره­ است. تنوع، زیبایی و صلابت این مفاخرات به حدّی است که نظر خواننده را به خود جلب می­کند. در نوشته ی حاضر کوشیده­ایم با بازخوانی دقیق اشعار فارسی و ترکی شهریار و بهره­گیری از شیوه ی کت...

عرفان و تصوف اسلامی از بدو پیدایش محملی آرام برای رشد اندیشه ها، سخنان و آیین های فراوانی بوده است. اکثر پیروان این مکتب دینی – اجتماعی تلاش فراوانی در تصفیه درون داشته اند و دیگران را برای خودسازی به شیوه خود دعوت کرده اند. در کنار باورهای دینی و اخلاقی، ابتکارات فکری و رفتاری نیز در بین صوفیان دیده می شود که در جوامع اسلامی مسبوق به سابقه نیست و خود بدان مستحسنات می گویند؛ از جمله این ابتکارا...

لحن از لوازم مهم تأثیرگذار انتقال مفاهیم و عواطف شاعر است که منشأ آن را می‌توان در ویژگی‌های اخلاقی، روحی و روانی، اعتقادات و باورهایی دانست که با ویژگی‌های سبکی و فرم و ساختار شعر شاعر تنیده است. این جستار کوشیده است تا با روش توصیفی و تأییدی، لحن مصفّا را لحن حماسی معرفی نماید. تلخ‌کامی فردی و اجتماعی، آزردگی و زودرنجی، کیفیت رشد و بالندگی شاعر در محیط، به همراه منش‌های عارفانه، استغنا، مناعت ...

عرفان و تصوف اسلامی از بدو پیدایش محملی آرام برای رشد اندیشه ها، سخنان و آیین های فراوانی بوده است. اکثر پیروان این مکتب دینی – اجتماعی تلاش فراوانی در تصفیه درون داشته اند و دیگران را برای خودسازی به شیوه خود دعوت کرده اند. در کنار باورهای دینی و اخلاقی، ابتکارات فکری و رفتاری نیز در بین صوفیان دیده می‌شود که در جوامع اسلامی مسبوق به سابقه نیست و خود بدان مستحسنات می‌گویند؛ از جمله این ابتکارا...