روش اندیشه کلامی علامه محمدباقر مجلسی از جهت انحصار منبع معرفت کلامی در روایات به روش اخباریان نزدیک است. اما آیا می‌توان او را همچون محمدامین استرآبادی و ابن ابی‌الجمهور احسایی متکلم اخباری به شمار آورد؟ لازمه پاسخ به این پرسش بررسی نقش عقل در آثار اوست. عقل به منزلة ابزار معرفت در اندیشه مجلسی حضور چشم‌گیری دارد. وی هم در مرحلة تحقیق حدیث از عقل استفاده صوری می‌کند و هم در شرح و کشف معنای حدی...

اندیشه سیاسى کلاسیک مبتنى بر این پیشفرض بنیانى است که اخلاقیات سیاسى تابعى از ترجیحات، احساسات و آمال فردى یا جمعى نیست و مى توان قضاوتهاى این حوزه را به نحو معقولى تبیین و توجیه کرد. نظریه معرفت شناختى پوزیتیویسم منطقى منکر این پیشفرض بنیانى بود و پیوند این معرفت شناسى با اندیشه سیاسى سنتى منجر به تعطیل و احتضار اندیشه سیاسى گردید. اما بعدها، اصل تحقیق پذیرى که به عنوان یک قاعده معرفت شناختىِ ص...

معرفت شناسان معاصر مدعی اند از نظریه های اخلاقی در نظریه های معرفت شناسی استفاده شده است. در معرفت شناسی سنتی این بهره مندی ناآگاهانه صورت گرفته است ولی در معرفت شناسی معاصر خصوصاً معرفت شناسی فضیلت گرایانه استفاده از مؤلفه های اخلاقی فضیلت گرایانه به طور آگاهانه اتفاق افتاده است.     اخلاق اسلامی جزو نظریه های اخلاقی فضیلت محور محسوب می شود و روایات ائمه علیهم السلام مشحون از توصیه های اخلاقی م...

رنه دکارت از بنیان گذاران مکتب عقل گرایی در فلسفه ی غربی است که تلاش کرد تا اصول و مبانی شناخت را از قلمرو متافیزیک به حوزه ی اندیشه ی انسان وارد کند و دیدگاه معرفتیِ متفاوتی ارائه دهد. نظریه ی شناخت دکارت از جمله مهم ترین و حساس ترین نقاط عطف اندیشه ی فلسفی در جهان غرب است که تأثیری شگرف بر تفکر انسان غربی و شرقی گذاشته است. فلسفه ی دکارت و به خصوص فلسفه ی شناخت او، بیشترین تأثیر را بر فلسفه ی ...

مبانی معرفت شناختی در مطالعات برنامه درسی همواره میان صاحب نظران مورد بحث بوده است. در مقاله حاضر، دیدگاه معرفت شناختی کالینگ وود، یکی از برجسته ترین فیلسوفان قرن بیستم، مورد بررسی قرار گرفته است. از نکات مهم دیدگاه معرفت شناختی او می توان به «در هم تنیدگی تاریخ و فلسفه» اشاره کرد. با چنین پیش فرضی می توان برنامه درسی ای فعال تر را برای موضوعات درسی طراحی کرد، به طوری که دانش آموزان با دروس مخت...

مسئله معرفت نفس و ملازمه آن با معرفت خداوند، از ابتدای شکل‌گیری اسلام و اندیشه اسلامی، به تأثر از روایات صحیحه معصومان در میان مسلمانان مطرح شد. در این میان، فیلسوفان مسلمان تحت تأثیر آموزه‌های اسلام، در تبیین این مسئله بسیار کوشیدند و آن را به ‌عنوان یکی از مسائل حکمت اسلامی مطرح کردند. حکمای مسلمان، این مسئله را از دو منظرِ معرفت حضوری نفس و شناخت حصولی آن محل بحث و کنکاش قرار دادند. د...

مقاله حاضر تلاش دارد تا ابتدا به‌تشریح مبانی توسعه معرفت علمی و سپس بر اساس آن به آسیب‌شناسی توسعه معرفت علمی در حوزه علوم انسانی ایران بپردازد. تولید و توسعه معرفت علمی در علوم انسانی مبتنی بر مفاهیم انتزاعی، معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و روش‌شناختی شکل می‌گیرد. بدون توجه به این مبانی که تعیین‌کننده اسلوب معرفتی می‌باشند، علم شکل نمی‌گیرد و توسعه معرفت ایجاد نمی‌شود. بر اساس این مبانی، جهان‌بینی...

اندیشه های سیاسی در اسلام بر مبانی نظری خاص و متعددی استوار است که یکی از مهم ترین آنها مبانی فلسفی است. نوشتار حاضر با هدف تبیین این گروه از مبانی، به بررسی دسته ای از دیدگاه های کلان و اساسی درباره هستی، انسان و معرفت می پردازد که پذیرش آنها اندیشه های سیاسی را تحت تأثیر قرار می دهد. افزون بر این، به شرایط و عوامل سیاسی ـ اجتماعی تأثیرگذار بر این اندیشه های فلسفی ـ سیاسی نیز پرداخته شده تا چگ...

درک و استخراج معانی و مفاهیم بلند از سخن عارفان سخنور کار ساده ای نیست. زیرا اگر به مثل معنی نهفته در سخن همچون بوی یوسف در پیرهن است و به قول حکیم سنایی: گرچه نقش سخن نه از سخن است بوی یوسف درون پیرهن است برای کشف مفاهیم نهفته در سخن هر سخنوری، و یا به عبارت دیگر برای روشن کردن و تقریر اندیشه های بلند صاحبان علم و معرفت که اغلب سخن در پرده گفته و دُرِّ معنی را یا به زبان شعر و رمز سفته و یا مختصر...

اقتصاد متعارف به عنوان تأثیرگذارترین و بزرگ ترین گرایش موجود در اقتصاد به کمک مباحث معرفت شناسانه توانسته است که خود به عنوان گونه معرفتی معرفی کند و با تحدید حدود معرفتی خود سایر گرایش ها را با چالشی عمده مواجه کند که آیا این اندیشه ها در قالب اندیشه اقتصادی قرار می گیرند یا خیر. این نوشتار درصدد بررسی تطبیقی آراء معرفت شناسانه هایک به عنوان اندیشمند نئولیبرال که یکی از معرفت شناسان بزرگ اقت...