الروایة التأریخیة قصة تحکى عن الماضی وأحداثه فی إطار معین من الزمان والمکان. تعتبر روایة "الیوم الموعود" لنجیب الکیلانی روایة تأریخیة تقلیدیة ذات فکرة ملحمیة وقومیة وتتحدث عن حقبة من تاریخ مصر أثناء الحرب الصلیبیة. فی هذا المقال درسنا الروایة من حیث عناصرها وکیفیة توظیفها فی البنیة المضمونیة لنبین أولاً أهم میزاتها الفنیة وثانیاً الإشکالیات الموجودة فی بنیتها الروائیةکروایة تأریخیة تقلیدیة. وظّف ا...

استخدم الشعر العربی المعاصر، أکثر من أیّ وقت آخر، شخصیات الأنبیاء للتعبیر عن تجارب الشعراء الشعریة والأوضاع التی أحاطت ببیئتهم الاجتماعیة والثقافیة والسیاسیة. من أبرز هذه الشخصیات التی شاع استخدامها بین روّاد الشعر المعاصر هی شخصیة النبیّ المسیح (ع) الذی وجده الشعراء أکثر تلاؤماً مع ما اعتراهم من الغربة والألم والمعاناة وما ساد مجتمعهم من الفتور والخمود. فاحتلّت هذه الشخصیة المسیحیّة المکانة الأولی ...

لقد أدّی تحویل المعاییر والأنماط الّتی تتجلّی فی قراءة النصّ الأدبیّ المعاصر إلی تغییر أفق النظرة والتحلیل فی تقویمات القصیدة ونقدها الممنهج ومهّد المجال لتتبّع العلامات والإشارات الّتی تنیر طریق القارئ وترشده إلی تعدّد القراءات وحدود التأویل. تمظهرت السیمیائیّة کنشاطٍ قرائیٍّ جدیرٍ بالتأویل وإنتاج متخیّل النصّ أو ما ترک مسکوتاً عنه من منظورٍ مغایرٍ، ولکن لها دلالاتٌ جمالیّةٌ هامّةٌ لایمکن تخطّیها أو المرور بها مرور ال...

مسأله محیط زیست، علاوه بر آنکه یکی از مهم‌ترین مسائل و قضایای محافل اجتماعی و سیاسی جهان امروز تبدیل شده، به یکی از اصلی‌ترین مسائل در محافل ادبی نیز راه پیدا کرد. شاعران و ادیبان در دوره معاصر بی‌توجّه به این مقوله نبوده و هر کدام از زاویه و نگاه خاص خود بدان نگریسته و دیدگاه و دغدغه‌های خود را در ارتباط با محیط زیست بیان کرده‌اند. در شعر معاصر عربی، ودیع سعاده، شاعر حال حاضر لبنانی، از جمله شا...

مسأله محیط زیست، علاوه بر آنکه یکی از مهم‌ترین مسائل و قضایای محافل اجتماعی و سیاسی جهان امروز تبدیل شده، به یکی از اصلی‌ترین مسائل در محافل ادبی نیز راه پیدا کرد. شاعران و ادیبان در دوره معاصر بی‌توجّه به این مقوله نبوده و هر کدام از زاویه و نگاه خاص خود بدان نگریسته و دیدگاه و دغدغه‌های خود را در ارتباط با محیط زیست بیان کرده‌اند. در شعر معاصر عربی، ودیع سعاده، شاعر حال حاضر لبنانی، از جمله شا...

الملخص تعدّ اللغة من أهمّ العناصر فی تحدید الأسلوب الکلامی ومن أهمِّ المباحث فی دراسة لغة الجنس وعلاقته بالنص الأدبی. کان رابین لیکاف أول منظِّر فی مجال علم اللغة والذی تناول علاقة اللغة بالکلام الأنوثی فی الخطاب، حیث یرى أن الفصل بین اللغتین الأنوثیة والذکوریة یظهر فی الکلام أکثر منه فی الکتابة. ومن هذا المنطلق قامت الباحثتان خلال هذه الدراسة بمقارنة عدّة خطب من خطب نهج‌البلاغة بالخطبة الفدکیة لفاطم...

یعتبر مارکس ویبر من أبرز المنظّرین الذین تطرقوا إلى مفهوم العقلانیة وتصنیفها. یصف ویبر أربعة أنواع من العقلانیة وهی العقلانیة العملیة والنظریة والذاتیة والصوریة. یری «ویبر» أنه من الممکن أن تکون بعض أنواع العقلانیة غیر رشیدة من وجهة نظر الآخرین. کما أنه قدم شکلین من العقلانیة الصوریة والذاتیة. کما یری ویبر، إنّ الترکیز کثیراً على العقلانیة الصوریة أمرٌ غیر رشید من وجهة نظر العقلانیة الذاتیة. لکن «ج...

لقد أفرد موضوع «السبُّ واللعن» مکانا له فی أروقة تاریخ الإسلام، کما شکلت مادة دسمة دارت حولها صراعات کثیرة. یبدو فی النظرة الأولى أنّ السب واللعن مرادفان، غیر أنّ الإمعان فی الجانب اللغوی للاثنین و وردهما فی الآیات والأحادیث یظهر لنا ما یبعدهما عن البعض من فوارق. فعدم التمییز بین ما یحمله کل منهما من مفهوم قد أدى إلى ظهور شبهات مختلفة وتوجیه شتى أنواع التهم من ناحیة مختلف أتباع الطوائف الإسلامیة. ه...