اسطوره حاصل تفکر، اعتقاد و اندیشۀ بشر و یکی از عناصر اصلی سازندۀ فرهنگ و هویت ملل است. جوزف کمپل اسطوره‌ شناس آمریکایی، برای تمام اساطیر جهان الگو و ساختاری یگانه ارایه می‌دهد. پژوهش حاضر، با روش توصیفی،  تحلیلی و مروری و بر مبنای الگوی کمپبل به این نتیجه رسیده است که رمان کلیدر با زیرساخت حماسی ساختاری مشابه با الگوی جهانی اسطورۀ قهرمان دارد. الگویی که بر مبنای آن گل‎محمد قهرمان کلیدر قهرمان ا...

اسطوره¬های سراسر دنیا شباهت¬های زیادی با هم دارند و بدان¬خاطر، همه یا اغلب اساطیر جهان را می¬توان ذیل چند الگو جمع و طبقه¬بندی کرد. آیین¬های رایج در جامعه از جملۀ حوزه¬هایی¬اند که در آنها می¬توان به دنبال اسطوره¬ها گشت، و بعد از شناختِ جنبه¬های اساطیری، آنها را با هم مقایسه کرد. آیین¬های نوروزی ایران، که شکلهای مختلفی در سراسر کشور دارند، رسوباتی از چندین اسطوره در خود نهان دارند که یکی از آنها ...

یکی از مضامین درخور تأمل در جهان اسطوره و حماسه، پسرکشی است. شاهنامه فردوسی و برخی از داستان‌های حماسی اسطوره‌ای از آثاری محسوب می‌شوند که صورت مفصل این آیین شرقی را دست‌مایة برخی از داستان‌های مشهور خود کرده‌اند. در داستان رستم و سهراب، سیاوش و به نوعی در داستان رستم و اسفندیار، شاهد مرگ فرزند به دست پدر هستیم. در این جستار عاملی مطرح شده که می‌تواند عامل اصلی شکل‌گیری تراژدی در این داستان‌ها ...

در آغاز حکومت ساسانیان در ایران، در منطقۀ کجاران در بم، شاهی که دست نشاندۀ اشکانیان بود، حکومت می­کرد. در منطقه­ای که زیر سیطرۀ اوبود، مردی به نام هفتواد می­زیست و دارای هفت پسر (واد) بود. او از بخت یک کِرم بسیار ثروتمند شد تا اینکه اردشیر ساسانی، تصمیم به نابودی او گرفت. اردشیر با سپاه بزرگی که فراهم کرد، راهی کجاران یا کلالان (در کارنامه اردشیر بابکان) گشت و با کمک خیانت در باریان، کرم را کشته...

در اسطورۀ آفرینش مانوی رقم 1468 سال، که مدت آتش سوزی در پایان جهان مانوی را نشان می دهد، رقمی نجومی است که مانی، با آگاهی از اطلاعات نجومی زمان خود، به احتمال زیاد، آن را معادل یک دورۀ خورشیدی به حساب آورده است.

در بیشتر باورها و اسطوره هایی که دربارۀ آفرینش انسان در میان اقوام گوناگون شکل گرفته، برای همۀ انسان ها وجود پدر و مادر مشترکی قائل شده­اند. ظاهراً در این اندیشه اقوام گوناگون اتفاق نظر داردند. تفاوت وقتی بروز می کند که سخن از خاستگاه این پدر و مادر مشترک و توالی خلق آن دو از نظر جنسیت به میان می آید و نیز وقتی که فلسفه ای برای خلق انسان تعریف می شود. به­منظور دستیابی به برخی از این بنیان های فک...

نخستین مرحلۀ اغلب داستان های اسطوره ای، فرایند تولد قهرمان است. تولد قهرمان در باورهای اسطوره ای، و با توجه به آراءِ میرچا الیاده و جوزف کمپبل، تولدی نمادین از بطن زمین است که بر میل بشر برای بازگشت دوباره به «زهدان نخستین» صحه می نهد و آرزوی اتحاد او با «مادر اعظم» را محقق می سازد. مسألۀ این پژوهش نیز تحلیل روان شناسانه و اسطوره شناسانۀ تولد قهرمان در داستان های اساطیری و مقایسۀ آن با روایت های...

بررسی های میدانی در مناطقی که هنوز بکر و دست نخورده باقی مانده­اند، نشان می دهد که باورهای اساطیری پس از قرن­ها همچنان زنده­اند و با اندکی تغییر و تحول به حیات خود ادامه می­دهند. این باورها گاه چنان با زندگی مردم آمیخته اند که بر همۀ ارکان آن تأثیر می گذارند؛ به گونه­ای که جداکردن و گاه تشخیص آن­ها بسیار دشوار است. منطقۀ کوهمرۀ سرخی یکی از منابع غنی اسطوره ها و باورهای کهن ایرانی است که پیوندی ...

اسطوره‌های زردشتی مثل تمام اسطوره‌ها از دوره‌ای به دورۀ دیگر دستخوش تغییر و تحولاتیشده‏اند. این تغییرات به دلایل متعددیصورت گرفته است؛ ازجمله تغییر ساختار اجتماعی، شیوه‏های تولیدی و نوع ادارۀ حکومت. این عوامل در ارتباطی دوسویه با باورهای دینی قرار دارند؛ یعنی هم از آنها تأثیر گرفته‌اند و هم بر آنها تأثیرگذاشته‏اند. اسطورۀ نخستین انسان نیزکه بخشی از اسطورۀ آفرینش است، تغییر یافته است. پس از سکون...