پنج فیلسوف و حکیم شاخص در جهان اسلام، ابواسحاق کندی، فارابی، ابن‌سینا، ابن رشد و صدرالدین شیرازی که جریان فلسفی عقل‌گرا را از ابتدای نهضت ترجمه تا تکوین حکمت متعالیه نمایندگی می‌کنند، با وجود توغل در حکمت و فلسفه، تعلّق خاطر عمیقی به شریعت و آموزه‌های دین و مقام شامخ پیامبر اکرم(ص)داشته و در آثار خود به قدر معتنابهی به آن تصریح کرده‌اند.آنان بین حکمت و شریعت، اندیشه‌ورزی و عبودیت، آزاداندیشی و م...

    علم کلام در سیر تطوّر تاریخی خود، همواره با رویکردهای مختلفی مواجه بوده است. یکی از رهیافت‌های مشهور در کلام شیعی، رویکرد عقل‌گرایی فلسفی است. در مکتب «کلام فلسفی»، مسائل و دعاوی کلامی با استفاده از وجودشناسی و بهره‌گیری از قواعد و اصطلاحات فلسفی، در قالب روش برهانی تقریر و تبیین می‌شوند. دیدگاه رایج، شکل‌گیری و تأسیس این مکتب را در قرن هفتم توسط خواجه نصیرالدین طوسی می‌داند؛ لیکن ما دراین ن...

در قرآن مجید، آیاتی وجود دارد که در عظمت و شأن اهل بیت? نازل شده است و یکی از مباحث مهم در تفاسیر شیعه و اهل سنت توجه به آیاتی است که راجع به فضایل این بزرگواران است. در این پژوهش دیدگاه ابواسحاق ثعلبی(م427ق) در مورد آیات نازله در شأن اهل بیت? مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول مربوط به «کلیات تحقیق» و «مفهوم شناسی اهل بیت» است. فریقین در این که منظور از اهل بیت رسول خدا? چه کسانی هستند دچار ا...

علم بلاغت در زبان عربی و فارسی از ایدئولوژی اسلامی تاثیر فراوانی پذیرفته است. سرآغاز بسیاری از مطالعات بلاغی، مجادلات ایدئولوژیک بوده است. بسیاری از نویسندگان تاریخ بلاغت از ابتدا به تقسیم دلالت های زبان به حقیقی و مجازی اشاره کرده اند؛ اما یادآور نشده اند که در تطور بلاغت اسلامی برخی نظریه پردازان از اصل، منکر کارکرد مجازی زبان بوده اند. پژوهشگران نظریه انکار مجاز را به برخی از پیشینیان چون اب...

مولانا محمّدطالب جاجرمی (م 854 ق) از شاعران کمترشناخته­شده­ی شیراز در سده­ی نهم هجری است که علاوه­بر «دیوان اشعار»، منظومه­ی «گوی و چوگان» نیز به او منسوب است. این شاعر شیعی که شاگرد آذری طوسی بوده، سلاطین تیموری و حاکمان فارس در قرن نهم را مدح کرده است. پیش از این درباره­ی زندگی، آثار و اندیشه­ی او آگاهی مبسوط و کافی در دست نبوده؛ اما با شناسایی دو دستنویس کتابخانه­ی موزه­ی ملی ایران و نسخه­ی ک...

فرزندآوری در نظام فقه اسلامی، اعم از امامیه و اهل سنت، مطلوب و ضروری است، اما با توجه به اوضاع و احوال کنونی جامعه و تغییرات حکم حکومتی در فرزندآوری و مهار جمعیت، لازم است حکم فرزندآوری و اختلاف میان امامیه و مذاهب اهل تسنن در این باره تبیین شود. در بررسی تطبیقی فرزندآوری می‌بینیم که اهل سنت، هم عالمان قبل از شاطبی همچون ابواسحاق شیرازی، امام‌الحرمین، غزالی، و هم فقیهان بعد از شاطبی، خاصه عالما...

کتاب فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه تألیف محمود بن عثمان در سال 728 ه . ق یکی از مهم ترین کتاب های عرفانی در سیره ی عارف مشهور نیمه ی دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم شیخ ابواسحاق کازرونی معروف به شیخ مرشد است. این کتاب در اصل اقتباس از کتابی در سیره ی شیخ مرشد به زبان عربی، تألیف خطیب امام ابوبکر، سومین جانشین شیخ است. ازآن جایی که کتاب فردوس المرشدیه، تنها منبع در شرح احوال شیخ مرشد و شناخت ط...

گاستون باشلار (1962-1884م.)، معرفت شناس، فیلسوف علم، نظریه پردازِ تخیّل و از ساختارگرایان آغازین فرانسوی است که شیوه ای جدید در سخن شناسی و سخن سنجی بنیان کرد.تصویرپردازی های شاعران و نویسندگان، اغلب، در چهار عنصر اصلی-آب، آتش، خاک و باد- ریشه دارد.مجدالدیّن ابواسحاق کسایی مروزی (391-341ه.ق.) یکی از شاعران نیمۀ دوم قرن چهارم و ابت‌دای قرن پنجم هجری قمری است. اشعار کسایی، ساده و روان و مفاهیم شعری ...

گاستون باشلار (1962-1884م.)، معرفت شناس، فیلسوف علم، نظریه پردازِ تخیّل و از ساختارگرایان آغازین فرانسوی است که شیوه ای جدید در سخن شناسی و سخن سنجی بنیان کرد.تصویرپردازی های شاعران و نویسندگان، اغلب، در چهار عنصر اصلی-آب، آتش، خاک و باد- ریشه دارد.مجدالدیّن ابواسحاق کسایی مروزی (391-341ه.ق.) یکی از شاعران نیمۀ دوم قرن چهارم و ابت‌دای قرن پنجم هجری قمری است. اشعار کسایی، ساده و روان و مفاهیم شعری ...

هم­زمان با گسترش دامنة نفوذ فکری و روحانی مشایخ خراسان، شاهد گسترش نحله­های صوفیه در آذربایجان و ظهور چهره‌های اصیل تصوّف در این منطقه هستیم. نخستین صوفیان تبریز از سده‌های سوّم تا پنجم، در مبانی و اصول عمدتاً به مکتب خراسان توجه داشتند و با آنچه در مکتب بغداد می­گذشت، ناآشنا بودند. شیخ ابواسحاق ابراهیم بن یحیی جوینانی، نخستین چهرة مکتب عرفان آذربایجان، از شاگردان بایزید بسطامی بود که تصوّف خراسان ...