حکایت پیر و جوان عنوان تنها اثر داستانی ناصرالدین ‌شاه قاجار است. این داستان را میرزا عبدالکریم منشی تهرانی کتابت کرده است. ارزش این اثر، علاوه بر اینکه یکی از متون ادبی عصر قاجار محسوب می‌شود، در این است که نخستین یا حداقل یکی از نخستین آثار داستانی فارسی است که آشکارا از حکایت‌نویسی به سبک و سیاق قدما فاصله می‌گیرد و به مرز رمان در مفهوم غربی و امروزی آن نزدیک می‌شود. این مقاله ضمن پ...

این مقاله به بررسی تطبیقی کتاب جهان‌نامه نوشتۀ محمّد بن نجیب بکران و نسخۀ خطی مسالک و ممالک اثر ابوالحسن صاعد بن علی جرجانی، که در نیمۀ دوم قرن نهم کتابت شده است، می‌پردازد. از این بررسی تطبیقی معلوم می شود که جرجانی بسیاری از مطالب خود را از جهان‌نامه گرفته است و با این حال، به سبب بیشتر بودن نسخه‌های مسالک جرجانی نسبت به متن جهان‌نامه، می‌توان بعضی اغلاط متن و نسخه‌های جهان‌نامه را تصحیح کرد، ...

جیمز بلمی، از اسلام‌پژوهان غربی، با استناد به برخی اختلاف‌های مفسران ذیل آیه صد و چهارم از سوره «الانبیاء»، به این نتیجه حیرت‌انگیز دست یافته است که لفظ «سجل» در سوره‌ «الانبیاء»، بر اثر اشتباه کاتبان وحی، از «مسجِّل» به «سِجِلّ» تغییر کرده است و در نتیجه باید به اصل نخستین خود بازگردانده شود. از این رو در مقاله‌ حاضر بر آنیم که ضمن گزارش کلی دیدگاه بلمی در این باره، با استفاده از منابع علمی به نقد ...

ابیانه یکی از آبادی های تاریخی و شگفت ایران است که در آن، آثار متعددی از دوران مختلف برجای مانده است. ازجمله آثار قابل ملإحظۀ هنری و تاریخی ابیانه، درهای منازل و آثار تاریخی است که بر آن، نقوش و کتیبه های تاریخی زیبایی نقش شده است. در ابیانه، پنج در تاریخی از اماکن مذهبی برجای مانده که سه در متعلق به مسجد پرزله است که یکی از آن ها از دورۀ ایلخانی و دو تای دیگر از دورۀ صفوی است . همچنین دری از د...

معانی کتاب الله تعالی و تفسیره المنیر، از قدیم ترین نسخه های مترجم قرآن است که در سال484 قمری توسط عثمان بن حسین وراق غزنوی و به دستور سلطان ابراهیم غزنوی کتابت و تذهیب شده و ترجمه و تفسیر آن از ابونصر احمد بن محمد بن حمدان حدادی، است. این اثر گرانقدر مجلد هشتم از مجموعه ای چند جلدی است که بقیه مجلد آن مفقود شده و ترجمه و تفسیر پنج سوره کهف (از آیه 60 تا آخر)، مریم، طه، انبیاء و حج را شامل می ش...

بحث از حقیقت عقد و روشهای انشای آن از مباحث دامنه دار در منابع فقهی کهن و حاضر است. این نوشتار در پی آن است که دیدگاههای فقهی از گذشته تاکنون را در این باره و موضوعات پیرامونی آن مورد تحلیل قرار دهد. دستاورد اصلی آن اذعان به دگرگونی اندیشه فقهی و سیر آن از قالب گرایی افراطی گذشته تا روی آوردن به حقیقت و روح اعمال حقوقی و برجسته یافتن کارکردهای عرف و سیره عقلا در این میدان در دوران معاصر است...

هر قوم و ملتی در سیر تغییر و تحولات زمان، تاریخ، فرهنگ و تمدنی برای خود ساخته است. سرزمین ایران خاستگاه اقوام مختلفی است، که سالها در کنار هم زندگی کرده اند. بختیاری ، یکی از این اقوام ایرانی است که به گواه پژوهشگران داخلی و خارجی، دارای تمدنی دیرینه، از هزاره های قبل از میلاد می باشد. به همین پشتوانه می توان مدعی بود که قوم بختیاری دارای فرهنگ و ادبیاتی کهن و غنی است. سیر تحول ادبیات قوم بختیا...

یکی از کارکردهای مهم کتابت و خط استفاده از آن برای ذخیره سازی اطلاعات با ظرفیت نامحدود است که با حافظۀ انسان با ذخیره سازی محدود، قابل مقایسه نیست. نخستین کتابت با لوحه های سومری، به عنوان قدیم ترین گل نوشته های مربوط به نیمۀ هزارۀ چهارم ق.م، شروع شد. بعد از سومریان، بابلیان نیز بر لوحه های گلی می نگاشتند و در کتابخانه های منظم خود آن ها را حفظ می کردند. حفاری باستان شناسی در تل مردیخ، در جنوب ...

هدف: پژوهش حاضر در پی مشخص کردن انواع شکل‌های تحریری «تاریخ هجری قمری» در اسناد دوران قاجار، بر اساس تغییرات به وجود آمده در نگارش «عدد صفر» و بررسی دلایل آن است. همچنین، بررسی‌های مقایسه‌ای با نسخه‌های خطی علمِ حساب، در دوران قاجار‌، به منظور یافتن شواهد احتمالی وجود این سبک نگارش اعداد در متون علمی و نیز خواص عدد صفر و نحوه جای گیری و عملکرد آن در سلسله اعداد از دیدگاه این متون از اهداف دیگر پ...

چکیده در منابع مختلف آثار متعددی به خطّ« نسخ ریحانی» دیده می‌شود اما در بیشتر منابع، خطّ مذکور به اشتباه، با عناوین خطّ نسخ، محقّق، ریحان و یا ثلث معرفی شده است. به‌خاطر اهمّیّت نسخه های خطّی و خوشنویسی سنّتی و پرداخته نشدن به خطوط، بررسی این گونه آثار ضروری است. دراین مقاله سعی بر این است که ضمن بررسی و تحلیل قرآن موجود در مجموعة شیخ صفی‌الدّین اردبیلی، به تجزیه وتحلیل خطّ «نسخ ریحانی» پرداخته شود. این...