از جمله اوصاف قرآن ‌کریم، وصف آن به عربی بودن است، تعبیری که یازده مرتبه در قرآن به­کار رفته ‌است. این موارد استعمال، بیانگر تأکید خداوند بر این صفت است که قابل تأمل و تحقیق است. این پژوهش با استفاده از معناشناسی ساخت‌گرا و روابط همنشینی میان واژگان، قیود معنایی واژۀ «عربی» را از آغاز تا انعقاد کلام و تأثیر بر مخاطب، ارائه می‌کند. بنابراین، مهم‌ترین قیود واژۀ «عربی» در قرآن عبارتند از: قیدهای «...

زبان سغدی از زبان‌های ایرانی میانة شرقی است که از سدة نخست تا سدۀ سیزدهم میلادی رواج داشته است. این زبان به‌ سبب نفوذ زبان پهلوی و نیز بر اثر نفوذ زبان ترکی به‌تدریج از رونق افتاد و زوال آن با گسترش زبان فارسی و، علاوه ‌بر آن، با نفوذ زبان عربی، از دیگر سوی، شتاب بیش‌تری گرفت. به هر روی، واژه‌هایی از زبان سغدی به زبان فارسی راه یافت و در قالب وام‌واژه به حیات خود ادامه داد. در این پژوهش، واژۀ س...

با توجه به اینکه مواد 190و217 قانون مدنی به ترتیب به شرایط اساسی صحت معامله  و شرط تأثیر جهت نامشروع در بطلان معامله پرداخته است، این مقاله درصدد پاسخگویی به این  سؤال است  که آیا در ایقاعات نیز بحث مشروعیت جهت مطرح می باشد؟به عبارت دیگر، منظور قانونگذار از واژۀ معامله،تنها عمل حقوقی دوطرفه­است یا اعمال حقوقی یک طرفه را نیز در بر می­گیرد؟ حال اگر این موضوع در ایقاعات نیز جریان داشته باشد،آیا تم...

  اسامی اشخاص به عنوان عناصر زبانی مورد توجه برخی از زبان‌شناسانی که به مطالعه اسامی (کوچک) علاقمند هستند قرار دارد. این زبان‌شناسان در صددند نشان دهند ساختار اسامی و همچنین بسامد اسامی بر اساس ساختارهای متفاوت به چه صورت است. در این پژوهش ساختار هجا و همچنین ترکیب ساخت‌های سه‌گانه و شکل‌گیری الگوهای متفاوت با توجه به بسامد حضور آنها در اسامی زنان و مردان مورد مطالعه قرار گرفته است. به این منظو...

عدل مفهومی است که به دلیل انطباق آن بر فطرت نوع بشر، همواره در طول تاریخ موضوع مباحث مختلف الهی و انسانی بوده و از زوایای گوناگون بررسی شده است. در این مقاله با استفاده از روش معناشناسی ایزوتسو، ساختار معنایی این واژه بر اساس گزاره های حاصل از آیات قرآن بررسی می شود. در دستگاه معناشناختی قرآن، واژۀ عدل ـ با حفظ معنای اصلی که ذاتی کلمه است - با برخی دیگر از مفاهیم اخلاقی و دینی از قبیل قسط، حق، ...

اصولاً هر زبانی برای بیان مفاهیم جدید از امکانات و فرایندهای متعددی استفاده می کند تا برای آن مفاهیم، صورت های لفظی وضع نماید. این فرایندها شامل مواردی نظیر ترکیب، اشتقاق، تصریف، ابداع و غیره است. فرایند ترکیب، کلمات/ ستاک های مرکّب را خلق می کند و فرایند های اشتقاقی و تصریفی از طریق وندافزایی بر کلمات/ ستاکهای از پیش موجود و یا بالقوه به زایش کلمات جدید می پردازند. این ستاک ها می توانند بسیط و ی...

در فلسفۀ علوم اجتماعی با این سؤال پژوهشی روبه‌رو هستیم: «جامعه که در عالم خارج و عینی وجود مستقل دارد چگونه تبیین شدنی است؟» این مسئله را با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی با سه رویکرد بررسی می‌کنیم. بررسی مسئله با رویکرد زبان‌شناختی به دو گونه بررسی تک واژه هسته‌ای و بررسی «باهم آیی» واژگان است و بررسی مسئله با رویکرد معرفت‌شناختی به بازاندیشی چگونگی تولید معرفت بشری نسبت به جامعه است و بررسی ...

بدون شک در نقد و تحلیل هرنوشته، بررسی زبان آن، به عنوان ابزار پدیدآورنده، جایگاهی ویژه دارد. اما به نظر می رسد در بررسی کامل و منصفانه از یک اثر ادبی، اعم از داستان، زبان، باید، تنها نه به عنوان ابزار پیدایش و به صورت پدیده ای جدا، بلکه به عنوان یک عنصر، درکنار دیگر عناصر و در رابطه ای متقابل با آن ها مورد بررسی قرارگیرد. عناصری که درکنار یکدیگر ساختار اثر ادبی را پی می ریزند. با این توضیح، هد...

عوامل پرشماری در سیر تحول نظریه‎پردازی مؤثر است و گاه به‎شیوه‎های گوناگونی تبیین و تشریح شده است، ازجملۀ این ایده­ها، می­توان به سوبسیدانس، یکی از رخدادهای ژئومورفولوژیکی اشاره کرد که دچار چنین دگرگونی مفهومی در بستر زمان شده است. قدر مسلم آن است که واژۀ سوبسیدانس در نشست‎های علمی، نه‎تنها به‎منزلۀ یک پدیده، بلکه بار مفهومی یک نظریه را همواره همراه داشته است. این نظریه از آغاز طرحِ داروین در سال...

نسبت دادن اتهام «شعر» به قرآن کریم و اتهام «شاعر» بودن به پیامبر اکرم (ص) از جمله اتهاماتی بود که مشرکان مطرح کردند تا به این طریق، الهی بودن قرآن را انکار کنند و به‌دنبال آن رسالت پیامبر (ص) را زیر سؤال ببرند. هرچند در تحلیل «شعر» و «شاعر» در لسان مشرکان دیدگاه‌های متفاوتی ارائه شده است و دو دیدگاه تحلیل شعر از نظر «بُعد ساختاری» و «بُعد محتوای خیالی» طرفداران بیشتری در میان مفسران دارد، بررسی ف...