با تشکیل نهاد خلافت به خصوص در دورۀ عباسی، ایرانیان نیز با هدف بازیابی قدرت و هویت سیاسی خویش، نهاد سلطنت را تاسیس و با خلفای عباسی به رقابت و گاه دشمنی پرداختند. در دوره خوارزمشاهیان، خلفا و سلاطین با بهره گیری از عوامل مختلف از جمله سیاست های مذهبی، در پی بسط و توسعه قدرت و قلمرو خود بودند. عراق عجم مهمترین منطقه محل نزاع این دو نهاد در این دوره، به آوردگاه خلفای عباسی و خوارزمشاهیان و متحدان...

در این پژوهش، نگارۀ آوردن سر ایرج نزد سلم و تور به قلم محمدزمان از شاهنامه شاه‌عباس بررسی می‌شود. فرضیة این مقاله آن است که تفاوت این نگاره در عنوان، محتوا و فضا، با متن شاهنامه و نیز دیگر نگاره‌ها از این مجلس؛ ناشی از تحولات فرهنگی عصر صفوی و نمایانگر مواجهة نقاشی ایرانی با نقاشی غربی است. روش تحقیق، تحلیلی است و برای درک دستور زبان تصویری و نشانه‌های مستتر در آن، به...

پس از تأسیس حکومت ایلخانی درایران(654ﻫ.ق)، مسألۀ مناسبات با سایر اولوس‌های مغولی به یکی از مسائل مهم این حکومت تبدیل شد. از جمله مهم‌ترین این اولوس‌ها، اولوس جَغَتای در شمال‌شرقی ایران بود که حدود سه دهه پیش از تأسیس حکومت ایلخانی در ماوراءالنهر شکل گرفته بود. به همین دلیل جغتاییان نوعی حق تقدم در حاکمیت بر نواحی شرقی ایران ، که در آن زمان فتح شده بود، برای خود قائل بودند. در نتیجه، این دو حکومت ...

ابوطاهر طرسوسی یکی از راویان ادیب و زبان آور ادب فارسی است که تا به امروز با عنوان راویِ دو روایت منتشرشدۀ داراب نامه و ابومسلم نامه نامبردار شده است. پیش تر در زمینۀ هویت تاریخی ابوطاهر و حضور او در دربار سلطان محمود غزنوی فرضیه ای ارائه شد. پژوهش حاضر می کوشد تا برای نخستین بار با به دست دادن شواهد و اسنادی نویافته از روایت دیگر طرسوسی، یعنی نسخۀ فارسی حماسۀ قران حبشی، احتمالات دیگری در طول فر...

در آخرین صفحه‌های نسخه چاپ سنگی خمسه نظامی- که از سال 1264 هـ. ق به‌جا مانده است و در کتابخانه ملّی تهران نگهداری می‌شود- نگاره‌ای تحسین‌شدنی از میرزا علی‌قلی خویی، استاد چاپ سنگی دوره ناصری، وجود دارد. این نگاره که «چاپخانه» نام دارد، مراحل آماده‌ کردن کتاب را از ابتدا تا آخرین مرحله که چاپ سنگی آن است، به ‌طور مفصّل نشان می‌دهد. این نگاره، از نظر ساختار بصری، بیان محتوایی و ترکیب‌بندی خطی، به ن...

پس از مرگ ابوسعید(716-736 ق)، آخرین ایلخان بزرگ مغول، سربداران(737-783 ق) از میان قیام های تاثیر گذار گروه های محلی، موفق به تشکیل حکومت گردیدند که با توجه به شرایط پیش رو، در دوره های مختلف حکومتشان سیاست مذهبی متفاوتی در پیش گرفتند. این پژوهش با استفاده از نشانه شناسی سکه ها تلاش دارد بدین پرسش پاسخ دهد که سیر تطور سیاست مذهبی سربداران چگونه بوده است؟  نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است ک...

کاشیکاری یکی از شیوه های نقش پردازی آرمان گرایانه در تزیینات معماری سنتی ایران است. در دوره قاجار، نقشینه کردن دیوار ابنیه عمومی وخصوصی با شمایل و مضامین مذهبی جلوه ای نوین یافت. کاشی نگاران قاجار در نقش پردازی ، کتب ادبی، تاریخی و مذهبی ، سنت های کهن نگارگری و اسلوب های غربی را منبع الهام قرار داده اند. سردر ورودی ها،و دیوار اندرونی و بیرونی ابنیه مذهبی و اماکن عمومی و خصوصی را   متناسب با کار...