چکیده : تذکره الاولیاء تنها اثر منثور شیخ فرید الدین ابو حامد محمد بن ابراهیم عطار نیشابوری درباره سرگذشت و کرامتها و سخنان و اندیشه های هفتاد و دو تن از بزرگان عرفان تا عصر عطار است که در نیمه دوم سده یششم هجری به زبان ساده و نثری روان نوشته شده است . تذکره الاولیاء دارای پیوستی است که تعداد باب های این پیوست در نسخه های خطی باز مانده که در سده های گوناگون نوشته شده است از بیست تا بیست و پنج ...

چکیده با توجه به اشتراکاتی که در دیوان فارسی خواجه حافظ شیرازی و ملامحمد فضولی وجود دارد، به بررسی برخی مضامین شعری این دو شاعر می­پردازیم. از جمله مضامینی که در دیوان هر دو شاعر جلب توجه می­کند، مضمون رندانه و قلندرانه و مغانه است که شباهت میان این مضامین، گاه واژه­ها و تعبیرات به کار  رفته را نیز به هم نزدیک­تر می­کند. قبل از اینکه دیوان هر دو شاعر را مورد بررسی قرار دهیم، مطالبی در باب ملامت...

عطار از نخستین شاعرانی است که به‌صورت جدی در غزل روایت‌پردازی کرده است. طرح روایت در این دسته از غزلیّات تنها وجه یا قالب ادبی نیست، بلکه ساختاری معرفت‌شناختی دارد. عطار در طرح این روایت‌ها و پیشبرد فرآیند معناسازی در آن، به­نحو مؤثری از فضای دلالی حاکم بر اشعار بهره می‌برد. در این غزلیّات فضا عنصر پس‌زمینه‌ای ساده محسوب نمی‌شود؛ بلکه بر کل روایت سایه افکنده است. بررسی غزل‌روایت‌های عطار نشان می‌...

ورود منظومه‌های داستانی و حکایات تمثیلی (از زبان پرندگان و حیوانات) به کشورهای اروپایی، انگیزه‌ای شد که شاعران غربی همانند شعرای مشرق‌زمین این‌گونه داستان‌ها و حکایت‌ها را به شکل تمثیل درآوردند و برای اهداف آموزشی خود به‌کار برند. در میان این منظومه‌ها، منطق‌الطیر عطار با درون‌مایة رمزی و تمثیلی، افق‌های تازه‌ای از فرهنگ و ادب و عرفان را به روی علاقه‌مندان گشود و سبب شد که بسیاری از خاورشناسان ...

مصیبت­نامه عطار نیشابوری در جهت تبیین آموزه­های عرفانی و با هدف اتصال به ذات الهی، برپایۀ رمزهایی بنا شده است که گاه ازسوی پیر طریقت و گاه از زبان مستقیم خود عطار رمزگشایی می­شوند. در نظریۀ عطار همۀ کائنات آسمان و زمین حامل رمزهای متعالی هستند که می­توان آن‌ها را در سه دسته طبقه‌بندی کرد: دستۀ اول رمزهای طبیعی­اند که شامل جماد، نبات، حیوان و حتی کائنات آن جهانی می­باشند. در این دسته آفتاب و دری...

مکتب سوررئالیسم حدود یک قرن پیش، توسط آندره برتون در فرانسه بنیان‌گذاری شد. این مکتب براساس اندیشه‌های روانشناسانه فروید، هگل، عرفان‌شرقی و مکاتب پیش از خود به ویژه رمانتیسم و دادائیسم شکل گرفت. سوررئال‌ها، جویندگان"حقیقت برتر" در قرن بیستم بودندکه در پی دستیابی به آزادی کامل از تمام قید و بندها به عصیان علیه تمدن، هنر، اخلاق و دین برمی‌خیزند تا روح، ذهن و نیروی درون خود را دریابند که در پی این...

یکی از مقوله های بنیادین تفکر عطار در حوزه عرفان، مقوله حجاب درونی و عرفانی است. عطار حُجُب راه حق، هم چون؛ حجاب عقل، حجاب هستی، حجاب جسمانیت، حجاب حرص،  حجاب عزّت، حجاب طاعت و عبادت و ... را مانع سیر و سلوک و باعث عذاب همیشگی جان انسان می داند.  در نقطه مقابل، رفع حجاب را باعث رسیدن به لذّت حقیقی و پایدار، باعث استغراق در پرده فنا و رسیدن به بقا و هم چنین سبب رسیدن به مقام قرب الهی می داند. از آن ...

اندیشیدن درباره­ی مرگ و سخن‌گفتن از آن یکی از بن­مایه­های رایج در ادبیات و جریان اندیشگانی یک قوم است. ادبیات هر ملت زمینه‌ای مناسب برای بازتاباندن و شناسایی اندیشه­های ایشان درباره­ی مرگ خواهد بود. از سوی دیگر به دلیل ناشناخته‌بودن ماهیت این پدیده، پیوسته، دیدگاه­های اندیشمندان مختلف با یکدیگر متفاوت و گاه متناقض بوده است. بررسی تطبیقی نگرش اندیشمندان گوناگون درباره‌ی مرگ، حقایق بسیاری را بر م...

غایت عرفان، یکی شدن با هستی مطلق و درک حضور است؛ اهل تحقیق برای چشیدن طعم این حضور معنوی، ریاضت‌هایی برشمرده‌اند که «خاموشی» از جمله آن‌هاست و نه تنها  در مبادی سلوک، که بیش‌تر در آن جنبه تربیتی مراد است، که در وصال نیز سالک خود را ملزم به سکوتی می‌کند که حاصل اندیشه تیزنگر صوفیانه در تجربه‌های عرفانی است؛ این التزام گاهی در ارتباط با محبوب ازلی معنا می‌یابد، هم‌چون خموشی حاصل از حیرت در مقام م...

یکی از برجسته‌ترین آثار غنایی در ادب فارسی، منظومة خسرونامه است. این منظومه، داستان عشق گل و هرمز و رویدادهای مربوط به آن را به تصویر می‌کشد. درباره‌ی انتساب این اثر به عطار نظرهای متفاوتی وجود دارد، همچنین تاکنون پژوهشی درباره‌ی محتوای این اثر صورت نگرفته است؛ بنابراین در این پژوهش ابتدا به صورت مختصر، با در نظرگرفتن ادله‌ی اساتید درباره‌ی سراینده‌ی اثر به اثبات یا رد انتساب آن به عطار پرداخته...