موضوع این نوشتار تحلیل اندیشه تاریخی ابن‌فندق است. مسئل? بنیادین پژوهش حاضر این بود که شرافت علم تاریخ از نگاه ابن‌فندق در چیست؟ آیا او به‌سان دیگر مورّخان عهد میان? اسلامی، متأثر از سنّت ارسطویی، تنها به شرافت موضوعی و نفعی علم تاریخ قائل بوده و یا به شرافت روش دانشی تاریخ باور داشته است. نگارنده در این مقاله با مطالعه و ارزیابی آثار ابن‌فندق، به‌ویژه مقدم? مبسوط او در «تاریخ بیهق»، به این نتیج...

چکیده در این مقاله، به بررسی امکان تأسیس علم اقتصاد، در هر جامعه ای مانند ایران می پردازیم. برای رسیدن به این هدف، شرایطی را بررسی می کنیم که باید، به طور کلی، برای تأسیس علم اقتصاد، به مثابة علمی اجتماعی، وجود داشته باشد. برای روشن شدن موضوع، نخست به نقد هایک بر اقتصاد نئوکلاسیک و برنامه ریزی سوسیالیستی می پردازیم تا نشان دهیم امتناع یا امکان علم اقتصاد، در مسئله ای ریشه دارد که آن را مسئلة ا...

مطابق دیدگاه اسمیت ارغنون کاربرد ویژه‌ای برای ارسطو دارد و آن اثبات این امر است که فلسفة اولی ممکن است. به نظر وی، انتظار اشتباهی است که هدف ارغنون را طرح نظریه‌های روش‌شناسی ارسطو تلقی کنیم. ارسطو در تحلیل دوم با ارائة استدلالی سعی می‌کند تا نشان دهد وجود یک معرفت غیربرهانی شرط کافی و لازم برای معرفت برهانی (علم) است. هدف معرفت غیربرهانی همان هدف فلسفة اولی، یعنی رسیدن به اصول اولیة هر علمی اس...

این نوشتار بر اساس آخرین اثر هوسرل بحران علوم اروپایی و پدیده شناسی هوسرل بر دو مقوله اصلی تاکید می کند: از یک سو علم جدا شده از زندگی و فرهنگ بشر به بحران می انجامد و ریشه یابی بحران نیازمند تامل غایت شناختی-تاریخی است.   هوسرل با پژوهش غایت شناختی-تاریخی درباره معنای اولیه علم و جستجوی بداهت های اولیه ای که علم بر آن استوار شده، می کوشد تا راهی برای خروج از بحران بیابد. از سوی دیگر او زیست جه...

عموماً گمان می شود که مسلک اصالی ملاصدرا در مسئلة مطابقت همان تمسک بر مبناگرایی غالب و تطابق ماهوی بوده است. این در حالی است که مبانی فلسفة صدرایی در باب انتزاعی بودن ماهیت، به صورت جدی نظریة تطابق ماهوی را به چالش می کشد. بر این اساس در حکمت متعالیه مسئلة علم و کیفیت تحصیل اقسام آن برای نفس به شیوه ای متفاوت مطرح می شود. وی معتقد است، دستکاری نفس ناشی از ابهام و واضح نبودن ادراکات است که به علت...

شکست تخصص‌گرائی افراطی و ظهور خلاءهای بزرگ در مرز دانش‌های همجوار، مطالعات بین‌رشته‌ای را گریزناپذیر ساخته است. تاریخ در زمرۀ آن دسته از رشته‌های دانشگاهی است که از ظرفیت‌های بالای میان‌رشته‌ای با سایر رشته‌های علوم انسانی برخوردار است. از همین‌رو، می‌توان پیوند عمیقی میان رشتۀ تاریخ با علم اقتصاد از نظر موضوعی، معرفتی و روشی برقرار کرد. تا چند دهه پس از تأسیس رشته تاریخ هیچ درسی با رویکرد علم ...

علم شناسی امروزه به تبع علوم، توسعة فراوان یافته و رهیافتهای متنوعی چون علم شناسی منطقی-فلسفی، روان شناسی علم، جامعه شناسی علم و تاریخ علم را در برگرفته است. دانشمندان مسلمان با توسعه و رشد دانشهای مختلف روزگار خود، به بسط و تکامل علم شناسی نیز پرداخته اند و چهار رهیافت عمده و متفاوت در شناخت علوم به دست آورده اند. علم شناسی منطقی که ریشة ارسطویی دارد، در کتابهای منطق به میان آمده، و بر تحلیلها...

از پیش گامان عرفان نظری در جهان اسلام، حکیم ترمذی است؛ محدث، فقیه، و مفسر ایرانی سدۀ سوم قمری/ نهم میلادی که در میان عامۀ مسلمانان از یک سو، با اثر مشهور حدیثی اش، نوادر الاصول، و از سوی دیگر، همچون یک صوفی و حکیم شناخته می شود. با تکیه بر آثار پرشمار باقی مانده از وی، می توان دریافت که خواسته است شیوه های سلوک معنوی رایج در ایران باستان و تمدن های همسایه را با تکیه بر منابع اسلامی، نظریه مند و...

از آنجا که مباحث گوناگونی در مورد بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق مطرح می‌باشد، نویسنده تلاش کرده است تا مقایسه‌ای بین فقه و اخلاق انجام داده و مبادی تصوری و تصدیقی هر یک از آن دو را برشمارد و از این طریق چگونگی رابطة بین دو علم فقه و اخلاق رابه نحو اجمال بررسی کند. مباحث مربوط به فلسفة حقوق از جمله جایگاه اخلاق در حقوق یا رابطة اخلاق و حقوق همواره در فلسفة حقوق مورد بحث بوده است. د...