فطرت یکی از اساسی ترین موضوع هایی است که قرآن کریم در زمینه انسان شناسایی و به دنبال آن هستی شناسی بدان پرداخته است. بر این اساس، واکاوی فطرت و ابعاد آن و نقش بنیادین آن در حوزه فرد و اجتماع از منظر قرآن از بایسته هایی است که نتایج آن می تواند تاثیر فراوانی در اسلامی سازی معرفت و اسلامی سازی حیات انسانی داشته باشد. این مقاله با بهره گیری از آیه فطرت و تحلیل مفاهیم مطرح شده در آن و نیز نیم نگاهی...

در این مقاله تلاش می‌شود که بنیان‌های معرفتی و فطری اخلاق با تکیه‌ بر آیات قرآن، به‌ویژه سوره‌ مبارکه‌ شمس روشن شود. برای فهم فطرت و اخلاق لازم است نفس را به‌عنوان موجودیتی باقی و ابدی بشناسیم. این پژوهش با هدف شناخت بنیان‌های اخلاق بر اساس فطرت‌شناسی و نفس‌شناسی طرح‌شده در سوره‌ مبارکه‌ شمس انجام ‌شده است. سوره‌ مبارکه‌ شمس تزکیه‌ نفس را به ‌عنوان مهم‌ترین رسالت بشر معرفی و با توجه به فطرت انس...

در مقاله حاضر نویسنده تلاش می‌کند با استناد به آیات قرآن کریم و نیز احادیث اهل بیت نقش معرفتی سختی‌ها در زندگی انسان را بیان نماید. فرضیه‌ای که در پژوهش حاضر مورد تحقیق قرار خواهد گرفت عبارت است از اینکه جهلی که انسان نسبت به خالق خود گرفتار می‌شود محصول غفلت از فطرت و صیانت آن است. نقش معرفتی شرور جهت احیاء شناخت فطری انسان نسبت به خداوند یکی از نتایج و کارکردهای شرور در زندگی انسان است. بر اس...

چکیده بررسی نفس در قرآن و روایات به کوشش شهریار عزیزی واژه نفس از جمله واژه هایی می باشد که در علوم مختلف پیرامون آن سخنان و مطالب گوناگونی گفته شده. در این پژوهش نیز به مراتب به بررسی آن در علوم مختلف مانند فلسفه، حدیث و قرآن پرداخته ایم. نفس یک مفهوم قرآنی است که در روایات اسلامی نیز فراوان به کاررفته. با نگاهی به کتب تفسیری و نیز به کتاب-هایی در موضوع وجوه و نظایر و کتب لغت، دانسته می ...

دعا همواره در طول تاریخ بر حیات بشری سایه افکنده و از چنان گستردگی برخوردار بوده که مؤمنان و کافران را نیز شامل گشته است. واکاوی و تحلیل معنا و مفهوم دعا و تبیین وجوه اشتراک و اختلاف آن با واژه هایی چون عبادت ، ندا، سوال، دعوت و ... و بیان رابطه آن با اموری چون قضا و قدر، فطرت و اختیار انسان و ترسیم جایگاه آن در نظام هستی سبب خواهد شد که کارکرد صحیح و انتظار بجا از آن در نظام حیات بشری تبلور یا...

ایجاد اعتدال در قلمرو نفس از دغدغه های اساسی فلاسفۀ اسلامی می باشد. مسئله این است:  بحث از اعتدال در قلمرو نفس آدمی از چه جایگاهی در دستگاه فلسفی و حکمت عملی فیلسوفان اسلامی برخوردار است و چه نقشی در زندگی فردی و مدنی و سیاسی ایفا می کند و مراد از آن چیست؟ و ادعا این است: که اعتدال وجود  توازن و تعادل بر قوای نفس است که از طریق حاکمیت عقل و شرع بر دیگر قوای نفس حاصل می شود در عین حال که اعتدال ...

در دین مبین اسلام همواره بر توجه به واقع بینی تأکید شده است و به علاوه یکی از ارکان اساسی آن را تشکیل می دهد. بر این اساس دین اسلام به انسان می آموزد که واقعیت ها را در نظر داشته باشد و بر پایۀ آن حرکت و تلاش خود را تنظیم و برنامه ریزی کند؛ زیرا بدون شناخت واقعیت ها نمی توان به اهداف آرمانی (که سعادت انسان در پرتو آن رقم می خورد) دست یافت. از این رو ضروری است که با شناسایی ماهیت واقع بینی و آثا...

چکیده یکی از جلوه ها و جنبه های ادبیات فارسی، حضور پیام ها، مفاهیم و مضامین عرفانی است که از همان آغاز ظهور شعر فارسی، نشانه های جزئی و کلّی آن را می توان یافت. از جمله محورهای نگرش عارفان در حوزه های شناخت، اخلاق و تعلیمات عارفانه، نقش کلیدی دل در تجربه های فردی سالک و رهنمود ها و بحث های تخصصّی اندیشمندان این عرصه است. کاربرد دل، هم در کتب تعلیمی عرفانی و هم در اشعار عارفانه و هم در اقوال عارف...

در یک معنای گسترده، هرگونه احساس، مشاهده و دریافت شخصی که آدمی را به گونه‏ای با جهان ناپیدا و ماورای طبیعت و نیروهای غیبی حاکم بر انسان و دیگر موجودات عالم ماده مرتبط سازد و توجه آدمی را به آنها معطوف دارد، تجربة دینی خوانده می‏شود و تجربة دینی در معنای خاص آن عبارت است از گونه‏ای ظهور یا تجلی خداوند بر شخص تجربه‏گر. نویسنده با اشاره به ظهور مفهوم تجربة دینی در اواخر قرن هجدهم پرس...