همانگونه که می دانیم در علم نحو دو مکتب متقابل پدید آمد. یکی مکتب بصری که بر قیاس اهتمام می ورزید و در این راه از استعمال رایج عرب کمک می گرفت. سرآمد نحویان این مکتب خلیل بن احمد – پایه گذار علم نحو– و سیبویه است، و مکتب دیگر مکتب کوفه بود که به اصول شنیداری توجه زیادی داشت، و آن را با وجود آن که نادر وکمیاب بود بر قیاس ترجیح می داد. از مشهورترین نحویان این گروه می توان به کسائی و فرّاء اشاره نم...

ممکن نیست که قرآن به عنوان کتاب جامع معارف، از توحید که ریشه معارف به شمار می آید، سخنی نگفته باشد. بنا بر روایات، حد نهایی توحید را بایستی در آیات سوره توحید و آیات آغازین سوره حدید جستجو کرد. لذا این سوره همواره، از آغاز نزول تاکنون، موضوعی برای اندیشه ی اندیشه وران اسلامی بوده است؛ از اهل لغت و ادبیات تا متکلمین و حکما و عرفا. جامع الکلم بودن کلام الهی، موجب گردیده است که همگان، از بیابانگرد...

نظم (سازمان دهی/ترتیب/چینش) آیات در قرآن کریم با رویکردها، مدل ها و روش های گوناگون بررسی شده است. در این بررسی ها نظم، بیشتر به چینش الفاظ در یک آیه توجه دارد و برای پاسخ به این پرسش است که چرا این چینش واژگان در آیه، بهترین چینش است و طبیعتی اعجازگون دارد. هم چنین  گاه به چرایی چینش یک آیه پس از آیه ای دیگر، پرداخته شده است. نوشتار حاضر الگویی نوین را به منظور تحول مطالعه نظم قرآن پیشنهاد می ...

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است، و اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکم بر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تأکید داشته اند هرچند که غالباً رابطه مورد نظر آنها فراتر از ارتباط خطی نبوده است. این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را در سوره نحل عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظ...

چکیده نگاه معناشناختی به متن و تحلیل معنایی واژگان متن، یکی از راه های دست یابی به دقایق معنا و پی بردن به مقصود اصلی گوینده است. این نوع نگاه، به طور خاص در قرآن که به باور مسلمانان عین سخن خداوند و معجزه الهی است و از سطوح معنایی متعددی برخوردار است، به دلیل اهمیت و نقش آن در تأمین سعادت جاودانه بشر اهمیتی مضاعف مییابد. پژوهش مذکور که در سوره لقمان و مومنون، صورت گرفته است، در پی آن است ک...

یکی از ابتدایی¬ترین علوم، برای شناخت مفاهیم و معنای الفاظ و تک واژه¬های قرآن کریم، علم مفردات است. بدست آوردن معانی الفاظ قرآن در حقیقت نخستین یاری کننده قرآن پژوهان برای فهم هر چه بهتر قرآن کریم است. از همان اوایل اسلام به مفردات قرآن اهتمام ویژه¬ای شده و کتب فراوانی در این زمینه تالیف یافته است. محققان برای شناخت مفردات قرآن به سراغ فرهنگ لغت¬ها و معجم¬های عربی نوشته شده در این حوزه رفته¬اند....

انسجام ساختاری سوره های قرآن کریم، مساله ای است که از ابتدای تفسیرقرآن، کمابیش و به شکل های مختلف به آن پرداخته شده است. در ابتدا با طرح مباحثی چون تناسب بین آیات و سور ، تنها ارتباط آیات مجاور در یک سوره و نیز بین دو سوره مجاور بررسی می شد. اما با تکامل این بحث، در قرون اخیر توجه ویژه ای به وحدت کلی نگر مفاهیم و موضوعات در هر سوره شده است ؛ به این معنا که هر سوره دارای یک هدف خاص و روح واحد اس...

روش ساختاری، روشی نوین در تفسیر و فهم آیات الهی است که در قالب ساختارشناسی سوره ها به جهت دست یابی ارتباط منسجم میان آیات سوره و ارائه تصویری زیبا، پیوسته و هماهنگ از آیات سوره رخ می نماید تا به تفسیری دقیق و در خور مراد خدای حکیم نائل گردد. انسجام ساختاری سوره های قرآن، مساله ای است که از ابتدای تفسیر قرآن، کما بیش و به شکل های مختلف به آن پرداخته شده است . در ابتدا با طرح مباحثی چون تناسب آی...

در بینش اسلامی توجه به چگونگی جهان پسین در دامنه وسیعی از منابع، از متون اولیه آن تا منابع عرفانی و احادیث و ادعیه توجه خاص دارد. یکی از موضوعات، روایت معاد و بهشت است که در جایجای قرآن از آن نام برده شده است. سوره الرحمن در این بین، به¬علت توصیفات بدیع از باغ ابدی بهشت، جایگاه ویژه¬ای یافته است. در این مقاله، ابتدا با مطالعه پیشینه عناصر اصلی باغ اسلامی مانند درخت، آب و ...در تمدن¬های گذشته ...

هر کسی در نخستین مواجهه با قرآن کریم، با تقسیم آن به 114 فصل جداگانه تحت عنوان «سوره» مواجه می شود. این تقسیم، خاستگاه بشری ندارد؛ بلکه خداوند وحی قرآنی را در قالب سوره ها ارائه کرده است. پیامبر اکرم (ص) مطابق اقراء خداوند و دستور فرشت? وحی، نزول هر بسمله ای را آغاز فصلی جدید در وحی تلقی می کرد و کاتبان وحی و عموم مردم در عصر نزول نیز با این موضوع آشنا بوده اند. خداوند تمام انسان ها را به میدا...