رثا به عنوان یکی از قدیمی ترین اغراض شعر از دیر باز در بین سرایندگان شعر عربی رواج داشته و شاعران هر یک از ادوار ادبیات عربی به مرثیه سرایی درباره خویشان، دوستان، صاحبان مناصب و بزرگان اقدام نموده اند. سوگواره های نخستین اغلب از عاطفه ای صادقانه برخوردار بوده و چنین اشعاری کمتر وسیله تکسب شاعران قرار می گرفت. پس از تشکیل حکومت اسلامی در جزیره العرب و حوادث در رخدادهای پس از آن، رثا همراه با دیگ...

قصیدة لُغَز شمعِ منوچهری دامغانی در بین ادب‌دوستان و محققّان ادب فارسی بسیار معروف است. آشنایی منوچهری با ادبیات عرب باعث شده است تا وی مانند دیگر اشعار خود، در سرودن این قصیده، از مضامینی بهره بگیرد که شعرای عرب در توصیف شمع به کار برده‌اند و بدین صورت  واسطة انتقال مضامین شعری لغز شمع از ادبیات عرب به ادبیات فارسی باشد. در این مقاله، با توجه به شباهت‌هایی که در لغز شمع منوچهری و شاعران عرب‌زبان پ...

بررسی دیدگاه‌های نظامی گنجوی درباره‌ی منشأ الهام سخن و ریشه‌یابی خاستگاه اسطوره‌ای و حکمی و تحلیل آن‌ها بر مبنای روان‌شناسی هنر در شناخت پدیده‌ی رازناک الهام سودمند است. نظامی با طرح تدریجی این باورها در طول سی سال که با حال و هوای مثنوی‌های خمسه تناسب دارد، برای ارزیابی کامل، گزینه‌ای مناسب است. اشارات حسب حال‌گون، پیش‌درآمدها ضمن شرح انگیزه‌ی سرودن مثنوی‌ها؛ به ویژه انگیزه‌ی چرخش زاویه‌ی دید ...

یکی از ویژگی­های داستان که نقش برجسته­ای در طرح داستان، انسجام و رشد و گسترش آن دارد، شخصیت پردازی است؛ زیرا نویسنده باید بداند چگونه و با چه زبان و کارکردی شخصیتی را بیافریند و به او نقش و تیپ دهد. شاهنامه از این جهت سرآمد همة متون داستانی منظوم و منثور فارسی است که علّت اصلی آن نه ­تنها مرهون جذابیت اشخاص و قهرمانان شاهنامه؛ بلکه معلول دخالت شخصی و شخصیت فکری و زبانی فردوسی نیز هست.یکی از زیبا...

میرزا اسدالله خان غالب، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات اردو، فروزان‌ترین ستاره‌ی سپهر شعر اردو، و متفکّر و نویسنده‌ای شهیر است. وی در سرودن غزل و بعضأ قصیده استاد می‌باشد. غالب را امروزه با اشعار اردویش می‌شناسند، و این در حالی است که دوست نمی‌داشت او را با دیوان اردویش مورد قضاوت قرار دهند (وی این اشعار را بی‌رنگ می‌خواند). وی به اشعار پارسی‌اش علاقه ی خاصی داشت و معتقد بود که این اشعار به ...

ترکیب بند روازد. بندی محتشم کاشانی در رثای امام حسین (ع) از جمله معدور اشعاری است که مرتبه و شأنی والا یافته و سرایندهء خویش را بر مسند شهرت نشانده است. در این مقاله عوامل توفیق محتشم در سرودن دوازده بند و قبول عام آن، از جنبه های صوری و محتوایی مورد بررسی قرارگرفته است. جنبه صوری شامل: انتخاب قالب مناسب، اننخاب وزن مناسب، انتخاب ردیف فعلی و تناسب خانه ها و سطرها. جنبهء محتوایی شامل: گزارش واق...

سخن‌سرای گنجه نه تنها در حوزة ترکیب‌سازی، تصویرگری، مضمون‌آفرینی و سرودن داستان‌های بزمی و عاشقانه سرمشق گویندگانِ زبان فارسی است، بلکه در ذکر بعضی از موضوعات دیگر از جمله واقعة معراج پیامبر اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم، نیز گوی سبقت از دیگران ربوده و سلسله‌جنبان و پیشوای سخنوران دیگر محسوب می‌شود، تا آنجا که اغلب شاعران پس از او نیز به تقلید از وی این موضوع را در شعر خویش منعکس کرده‌اند. این...

در پژوهش حاضر، با رویکرد زبان‌‌شناسانه و روش تحلیلی ـ توصیفی‌ ، زبان شعر احمدرضا احمدی از منظر صورت‌گرایی (فرمالیسم) نقد و بررسی می­شود. از کاربست این نظریه در بررسی اشعار احمدی، این نتیجه‌‌ به دست آمد که زبان خاص وی، با کمک انواع آشنایی‌‌زدایی‌‌ها و هنجارگریزی‌‌های لفظی و معنایی و نیز ساخت ترکیبات و اصطلاحات گوناگون، برجستگی ویژه‌‌ای پیدا کرده‌است که می‌‌توان گفت سبک و زبان متفاوتی دارد. شاعر ...

اوپانیشاد، شامل متون متعدّد عرفان هندی است و گفتارشان در خصوص وحدت، آزادی، صلح و آرامش روح است و بر حفظ ارزش‌های متعالی‌تر زندگی بشری از طریق اتّصال و ارتباط با یک حقیقت تأکید دارد. بیدل دهلوی در عصری که اندیشه‌های فلسفی ـ عرفانی اوپانیشاد در همه جا انعکاس داشت، به سرودن روی آورد و به آمیزه‌ای از عرفان و فلسفة هندی دست یافت که از منابع اصلی سروده‌های این شاعر است. از آنجا که شالوده و اساس تفکّر عر...

بهرام چوبینه سردار بزرگ ساسانی، نقش عمده‌ای در تحوّلات سیاسی و نظامی اواخر عهد هرمزد چهارم و اوایل عهد خسرو پرویز دارد و شرح ماجراجویی‌های وی در بخش تاریخی شاهنامه، زمینه مناسبی را برای خلق حماسه‌ای زیبا، فراهم کرده است. بررسی دقیق محتوای این داستان، بروشنی حاکی از حضور عناصر و شاخصه‌های سروده‌ای حماسی، به سبک حماسه‌های بخش پهلوانی شاهنامه است. شخصیت برجسته بهرام چوبینه نیز با وجود همه کاستی‌های...