خزران, قومی ترک نژاد و ترک زبان بودند که در سده های هفتم تا دهم میلادی / اول تا چهارم هجری در شمال شرقی دریای سیاه و شمال غربی دریای مازندران حکومتی مستقل و مقتدر داشته اند. در منابع کهن اسلامی از شهرهای اتل, بلنجر و سمندر به عنوان تختگاه خزران یاد شده است. طبقه حاکم خزران در نیمه دوم قرن هشتم میلادی با انگیزه های سیاسی به آیین یهود گرویدند. در سده اول هجری تاریخ روابط خزران و مسلمانان در دو سو...

این جستار به تحلیل و بررسی تأمّلات مرگ اندیشانه در متونِ مهمّ منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری می پردازد. پژوهش حاضر نشان می دهد که مرگ‎اندیشی در متون عرفانی قرن پنجم هجری در مقایسه با متون عرفانی سده های پیش از آن بسامد بیشتری دارد. این نکته می تواند نشان دهنده عمق و اصالت تجربه‎های صوفیان و عارفان و ارادۀ معطوف به مرگ در وجود آنان باشد. سویة دیگر این بررسی نشان می دهد که در آثار صوفیان اهل قبض که ...

ایران سرزمینی است که در درازای تاریخ، همواره مورد هجوم اقوام و مردمان گوناگون (به ویژه از شرق از غرب)، قرار گرفته است. در میان اقوامی که به این سرزمین (ایران) یورش آوردند، هجوم تازیان (از غرب، در سده یکم هجری از هفتم میلادی) از مغولان (از شرق، در سده هفتم هجری از سیزدهم میلادی) دارای بیشترین و پایدارترین تاثیرات بوده است. از آن جا که این رویدادهای مهم، زمینه های گوناگون(اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و...

رساله مناظر و مرایای قاسم‌علی قاینی از آثار متأخر سنت نگارش آثار نورشناسی نزد مسلمانان است که در سده یازدهم هجری نوشته شده است. قاینی در این رساله ضمن عرضه تعریفی از علم مناظر و آوردن آرای برخی پیشینیان مانند اقلیدس و کِندی، به مسائل عمده آثار نورشناسی مانند بازتاب، شکست نور، ابزارهای سوزاننده، چگونگی تشکیل رنگین‌کمان و هاله، اتاق تاریک و میدان دید آینه‌های مسطح پرداخته است.

شاعران ایرانی از آغاز شکل گیری شعر فارسی، موضوعات و مضامین متنوّعی را در شعر خود گنجانده اند. با تطوّر و تکامل شعر فارسی، تنوّع موضوعی نیز روی در فزونی داشته است، به گونه ای که از سده های ششم تا هشتم موضوعاتی چون عشق، عرفان، شکواییه، هجو، هزل، طنز و...در شعر فارسی رواج یافته است. در قرن نهم نیز که مقدّمه ای برای شروع سبک هندی و آغاز صنعت سازی و مضمون پردازی فراوان و انتزاعی در ادب فارسی است، تنوّع م...

شناخت چگونگی بنیان شهر کوفه و روند تحول ساختار جمعیتی آن, از تإسیس در سال هفده هجری قمری تا ایام حکومت امام علی(ع), نقش بنیادی در تبیین و معرفی جناح های سیاسی در نیمه سده هفتم میلادی/قرن اول هجری دارد. این جناح ها در حوادث منجر به قتل خلیفه سوم, و موضع گیریهای ایام حکومت امام علی(ع) نقش اساسی ایفا کردند. به گمان نویسنده, خاستگاه اجتماعی ـ اعتقادی هسته مرکزی نیروهایی که قیام سال 35 هجری را رهبری...

به نظر می رسد برای موسیقی دانان فتوت نامه ای نوشته نشده است. این نبود احتمالی را می توان چنین تفسیر کرد که اهل این هنر یک صنف به شمار نمی رفته اند؛ نیز این گمان دور از ذهن نیست که اگر صنف موسیقی دان در عمل وجود داشته، منع مذهبی و حرمت غنا مانع از نوشتن فتوت نامه برای آنان بوده است. اما در برخی رسالات موسیقی، بخشی به «نصایح موسیقاری» یا شیوه «سلوک این فنّ شریف» یا «آداب مجالس» اختصاص دارد که به پ...

در این پایان نامه به شناسایی ویژگی های تزیینی نشانه های قرآنی در سده 4 تا پایان سده 9 هجری قمری با تأکید بر نسخه های موجود در گنجینه آستان قدس رضوی پرداخته شده است، همچنین بهره گیری از نقش مایه های هنر ایران و فرایند وام گیری عناصر هنری تمدن های هم جوار و اقوام دیگر نیز موضوع موردبحث در این پایان نامه می باشد که به دنبال آن جنبه های نمادین در نقوش بکاررفته در نشان های قرآنی دربازه زمانی مورد بح...

در نزدیکی روستای بندقیر در اسکان خوزستان بازمانده های شهر تاریخی عسکرمکرم هنوز به شکل پشته های متعدد بر دوسوی رودخانه ی گرگر خودنمایی می کند. براساس منابع تاریخی و جغرافیایی، این شهر در نیمه ی دوم سده ی نخست هـ. ق در پی گسترش تدریجی محل اردوی نظامی مکرم بن مطرف و یا مکرم فزر غلام حجاج بن یوسف ثقفی در محل قریه یا شهر کوچکی از دوران ساسانی با نام رستقباد بنا نهاده شد و از همین رو عسکرمکرم نامیده ...

علی بن ابیطالب ، سر سلسله علویان ، و زبیربن عوام ، بزرگ خاندان زبیریان ، دوتن از صحابه کبار پیامبر بودند که خود و فرزندانشان منشأ تحولات عمده ای در تاریخ سده نخست اسلامی شدند. در عصر نبوی، روابط میان علی و زبیر توأم با همگرایی و تشریک مساعی در برابر دشمن مشترک بود؛ اما پس از رحلت پیامبر(ص) روابط آنها رو به واگرایی و رویارویی نظامی و تخاصم نهاد. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی می کوشد...