نظر به گستردگی ابعاد موضوع (توفیق میان عقل و نقل)، محوریت مقالۀ حاضر تنها توحید افعالی خواهد بود. مسئلۀ اصلی تحقیق جایگاه توحید افعالی در حکمت متعالیۀ صدرا و براهین عقلی و نقلی وی در این زمینه می باشد. لذا در این جستار، پس از تبیین توحید افعالی، به انحصار هستی بخشی و تأثیر استقلالی در فاعلیت الهی، و نظریۀ فاعلیت بالتجلی و مجرای فیض بودن عقول و ژرف اندیشی صدرا در باب اختیار آدمی از منظر عقل و نق...

موضوع اصلی این مقاله، بررسی طرز برخورد عرفای نخستین با مفهوم بنیادین عقل است. بدین منظور چهل اثر عرفانی را که یا توسط صوفیه پنج قرن نخست اسلامی نوشته شده بودند و یا مشتمل بر گفتارهای آن ها بودند، بررسی کردیم. مجموعه یافته‌ها را در ده موضوع اصلی جای دادیم: عقل و معرفت الله، عقل و ایمان، عقل و قرآن، عقل و شرع، عقل و اخلاق، عقل و دنیا و آخرت، عقل و مقامات عرفانی، عقل و حالات عرفانی، عقل و عشق و عق...

رابطه دین و سیاست در ایران یکی از مهم ترین موضوعایت است که مقاله حاضر در صدد تبیین تئوریک و تجربی آن می باشد سخن اصلی ر اینجا این است که دین و سیاست می توانند بر مبنایی عقلی علمی و قانونی تعامل سازنده ای با هم داشته باشند اما ادغام دین و دولت و سازمان یافته شدن و دولتی شدن دین مشکل ساز است و با عقل و علم و حتی روح و هدف و کارکرد اصلی دین سازگار نیست و صبغه ایدولوژیک و گفتمانی یدا می کند و در ر...

تبیین ملاک و معیار کردار پسندیده و ناپسند از مسائلی است که پیش از حکمای اسلامی در فلسفه یونان باستان مطرح بوده است. آنان یگانه محک برای شناخت کردارها را داوری عقل و خرد می‌دانستند و آن را پشتوانه‌ای برای اصول اخلاقی جاوید قرار داده بودند. در دوره اسلامی ملاک، شناخت افعال خدا و شناخت و سنجش کارهای انسانی بر اساس آن است. در این مقاله با اشاره‌ای به آرای اهل کلام، دیدگاه مولانا در این باب تبیین م...

بشر از دیرباز تاکنون به فکر یک جامعه آرمانی بوده است که در آن همه ارزشهای والای انسانی به بهترین وجه مراعات شود .همانطور که از کتب فلسفی و بحثهای پیرامون مدینه فاضله پیداست ، بسیاری از مباحث علمی هم به این ناحیه معطوف بوده است .از دیدگاه اسلام و مخصوصا تشیع، این جامعه در دوران ظهور حضرت حجت (علیه السلام) به فعلیت می رسد. جامعه ای که پایه و بنیان آن بر رشد فکری و عقلانی انسانها ریخته شده است. تک...

جهانی شدن فرهنگ که ازسوی اندیشمندان و تحلیل گران علوم اجتماعی به عنوان پارادایم اصلی انتهای قرن بیستم و ابتدای قرن بیست ویکم مطرح است، از جنبه های گوناگون موردبررسی قرارگرفته است. دریکسوعده ای با خوش بینی محض به آن نگاهی پروسه محورانه دارند که از ابتدای زندگی بشریت مطرح بوده و امروزه به واسطه ی مطرح شدن انقلاب انفورماتیک بیش ازپیش مطرح شده است؛ ازاین رو سرانجام آن را گسترش رفاه، پیشرفت، صلح، دم...

در مقاله پیش رو دیدگاه غزالی در خصوص ساحت ارادی نفس مورد بررسی قرار می گیرد. غزالی ساحت ارادی انسان را در دو سطح حیوانی و انسانی مورد توجّه قرار می دهد. به کارگیری تعابیری چون قوّه عامله، عقل عملی، قدرت، و اراده از سوی او در اطلاق به ساحت ارادی نفس انسانی مسئله مهم حیث معرفتی یا تحریکی داشتن عقل عملی را پیش می کشد که بررسی موضوع نشان دهنده اعتقاد غزالی به تعلّق عقل عملی به ساحت معرفتی و تأکید بر ن...

یکی ازبزرگترین موهبت های الهی در سیر و سلوک عرفانی حیات معنوی است که مورد توجه عرفا و حکمای بسیاری قرار گرفته است. خانم اِوِلین آندرهیل عرفان پژوه مسیحی و ملاصدرای شیرازی متأله و فیلسوف اسلامی نیز در آثار خود تلاش در فهم چیستی حیات معنوی و کیفیت نیل به آن داشته اند. این دو متفکر با رویکردی مشترک، انسان را موجودی دارای سه ساحت عقلی، ارادی و احساسی می دانند اما در تقدم و تفوق این ساحات و کم و کیف ت...

این مقاله با در نظر گرفتن معانی عرفی و اصطلاحی مختلفی که برای روشنفکری وجود دارد، به تبیین مفهوم روشنفکری حوزه­ای پرداخته و فرایند تاریخی و اجتماعی روشنفکری حوزه­ای را بر اساس معانی مختلفی که این ترکیب پیدا می­کند، دنبال می­کند. مقاله براساس سه معنا از روشنفکری به سه مفهوم از روشنفکری حوزه­ای می­رسد، و در سه بخش به شناسایی موقعیت تاریخی این سه مفهوم می­پردازد.

عقول در حکمت متعالیه در دو سلسله طولی و عرضی قرار دارند و همگی جواهری ممکن، ازلی، ابدی، عاقل و کلی می باشند. این جواهر مجرد که وجودشان در حکمت متعالیه کاملا پذیرفته شده است، نقش وجودشناختی خاصی در نظام فلسفی حکمت متعالیه دارند و بدون وجود آن ها، وجود عالم و ربط آن به ذات واحد و بسیط حق تعالی ناممکن خواهد بود. در این بین نقش عقول عرضیه که هر یک از آن ها، کار تدبیر یکی از انواع مادی را بر عهده دا...