در کتابخانۀ مجلس نسخه‌ای به شمارۀ 13415 وجود دارد که بخش نخست آن در بارۀ نقّالی است. نویسندۀ این رساله جواد اصفهانی نام دارد و بنابر قرینه‌ای که از خود متن به دست می­آید، آن را در دورۀ سلطنت مظفرالدین شاه قاجار نوشته است. موضوع این رساله نقد و نکوهش نقّالی (در معنای عام داستانگزاری) است و نویسنده به استناد دلایلی، در یکی از ادوارِ اوجِ رونقِ نقّالی به رد و انکار این فن پرداخته که در نوع خود کم‌...

نظر به اهمّیّت رمزپردازی روایت‌های عرفانی و لزوم تفسیر آنها برای درک متن و حصول کارکردهای روایی آن، در مقالۀ حاضر، روایت‌های سه اثر اصیل و تأثیرگذار کشف‌المحجوب و ترجمۀ رسالۀ قشیریّه و تذکرةالاولیا نشانه‌شناسی شده است. یکی از شیوه‌های کارآمد نشانه‌شناسیِ متناسب با روایت‌های عرفانی، روش چارلز پیرس است. با توجّه به اهمّیّتی که پیرس برای تعبیر و تفسیر قائل است و بر کارکرد ارجاعی نشانه‌ها تأکید می‌کند، نش...

جلال­الدین دوانی بنابر اکثر آثار به جای مانده از او دارای مشربی اشعری بوده است و گرایش به اصالت ماهیت در آثارش فراوان دیده می­شود. وی در رسائل و کتاب­های خویش با این دیدگاه به تبیین نظریۀ «ذوق التأله» خود پرداخته است و به وحدت وجود در حق و کثرت ماهیات منسوب به حق قائل شده است. او به نوعی سعی دارد، علاوه بر حفظ مواضع اشعری خویش، از دیدگاه عرفا در مسئلۀ «صدور کثیر از واحد» تفسیری اشعری بیان کند. ...

بی‌تردید هر آینده‌ای به نوعی مولود گذشتۀ خود است و هر نظریۀ علمی ‌و فلسفی حاصل تأمل و تعمق متفکران در باب نظریات، مفاهیم و مسائل متفکران گذشته است. پارمنیدس و هراکلیتوس دو فیلسوف پیش‌سقراطی مهم هستند که دو نظر متضاد در باب هستی داشتند. ادعای این مقاله آن است که افلاطون در تکوین نظریۀ خود در باب عالم معقولات (عالم مُثُل) و محسوسات از مفهوم وجود ثابت پارمنیدس و مفهوم وجود متغیر هراکلیتوس بهره جسته ...

در نظام فلسفی افلاطون تربیت جایگاهی خاص دارد زیرا به کمک تربیت است که می‌توان وجود را به فضایل آراست و از رذایل پاک کرد و در نتیجه، نفس را زیبا و شایستۀ جایگاهی الهی ساخت. از این رو، افلاطون هر آنچه به تربیت آدمی مدد می‌رساند، از جمله انواع فنون و هنرها، مورد توجه و بررسی قرار می‌دهد. نزد وی، موسیقی به واسطۀ تأثیر قوی و عمیقش در جان مخاطب، ‌می‌تواند به عنوان ابزاری نیرومند در خدمت نظم‌دهی، پ...

هدف این مقاله، علم ­سنجی کلیة­ رساله ­های حوزة مالی اسلامی منتشر­شده در ایران، با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا می­باشد. جامعة آماری پژوهش از 73 رساله تشکیل­ شده است که در دانشگاه­ها و مراکز آموزشی کشور منتشر­شده ­اند. داده­های پژوهش با به­کارگیری ابزار سیاهۀ­وارسی گردآوری و با استفاده از نرم افزار اکسل مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته­اند. همچنین مبنای تعیین موضوع رساله­ ها، عمدتا مقوله ­های...

طبق اخبار و اسناد تاریخی و ادبی، آل خجند در عصر سلاجقه از خجند به اصفهان مهاجرت کرده و مدت سه قرن، اشخاص دانش‌پرور آن در ترویج و انتشار زبان و ادب فارسی نقش ‌انکارناپذیری داشته‌اند. یکی از شخصیت‌های معروف این خاندان، صائن‌الدین خجندی است. وی از دانشمندان شهیر اواخر سدۀ چهاردهم و نیمۀ اول سدۀ پانزدهم و از چهره‌های تابناک علم و فرهنگ تاجیکستان است. این مقاله به‌دنبال آن است که شرح مختصری از زندگی...

رسالۀ سنسکریتِ َارتهَه‌شاسترَه تصنیف کاوتیلیه، تألیفی از حدود قرن سوم ق.‌م، نوشته‌ای است در آیین کشورداری و پادشاهی در هند. این کتاب، که از نظر عنوان شباهت‌های نزدیک با سیاست‌نامه یا سیرالملوک خواجه ‌نظام‌الملک طوسی، وزیر مشهور دورۀ سلجوقی و مؤسس نظامیه‌های ایران، دارد، تاکنون به زبان فارسی ترجمه نشده و اصولاً به وجود چنین اثری در آثار ادبی و تاریخی ایران اشاره‌ای نرفته‌ است. این مقاله بر آن است که ...

مطابق بعضی آموزه­های تصوف و عرفان، سالک چون به حق واصل شود به او نیروی دخل و تصرف در طبیعت عطا می­شود و اموری را انجام می­دهد که دیگران از انجام آن عاجزند. از این امور به «کرامات و خرق عادات» تعبیر شده است. هدف پژوهش حاضر، بیان نظریه‌های ابن‌سینا و قشیری در اثبات این‌گونه افعال است که با روش کیفی و به شکل تحلیلی‌تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای به دست آمده است. ابن‌سینا در کتاب الاشارات...

در مورد روش فلسفی ملّاصدرا، همواره این پرسش مطرح است که آیا تلاش این اندیشمند شیعی در مقام بهره‌گیری از مکاتب فکری مختلف، نظام معرفتی منسجمی را برای او به ارمغان آورده یا آنکه اقتباس‌هاى متعدّد وی از آراء متناقض اهل نظر، به التقاط اندیشه‌ها منجر شده است؟ طبعاً مطمئن‌ترین روش برای دست‌یابی به پاسخ این پرسش، بررسی یکایک مسائل مطرح شده در حکمت متعالیه، به ویژه مسائلی است که صدرا در آن‌ها دعوی نوآوری ...