کشف و انتشار نسخه‌های خطی معتزله و در رأس آن‌ها دو کتاب «الانتصار» و «المغنی» در اوایل قرن بیستم میلادی، باعث شد مذهب معتزله که از قرن‌ها پیش مورد بی‌توجهی قرارگرفته بود، بار دیگر کانون توجه محققان قرار گیرد و در این راستا تحقیقات بی‌شماری در جهت معرفی اندیشه‌های معتزله انجام شود. در این مقاله، سیر معتزله پژوهی در قرن بیستم در سه مرحله‌ی زمانی بررسی می‌شود؛ مرحله اول، نیمه‌ی نخست قرن بیستم یعنی...

مصلحت نقش اساسی در تشریع احکام دارد و احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد در متعلقشان می­باشند. در بسیاری از موارد عقل به تنهایی قاصر در کشف مصالح و مفاسد است و نیاز به بیان شریعت دارد. احکام حکومتی در محدوده مصلحت سنجی حاکم، صادر می­شوند و وصف دائمی بودن را ندارند. احکام حکومتی صدور و تنفیذشان منوط به مصلحت است و در موضوعِ جوازِ حکم حکومتی، مصلحت اندیشی اخذ شده است. حاکم اسلامی در چارچوب مصلحت ب...

فقه، در ادبیات اسلامی، دانش زندگی است. بنا براین، فقه سیاسی چونان رابطِ ایمان و سیاست در جامعه اسلامی تلقی شده است. در این مقاله، ضمن اشاره به تعاریف رایج فقه و نیز جایگاه فقه سیاسی در دسته بندی علوم اسلامی به ویژه بر دو نکته اساسی تأکید شده است: نخست؛ مبانی و محدودیت های فقه سیاسی به عنوان دانش معطوف به عمل، و دوم؛ کالبد شناسی فقه سیاسی به مثابه یک دستگاه دانایی و مکانیسم تولید احکام سیاسی در...

یشگویی از دیرباز بخشی از زندگی بشر بوده است. جام از جمله ابزارهایی بود که افزون بر زینت بخشی مجالس و کاربردهای آیینی، در پیشگویی نیز به کار می رفت، از این روست که در ادبیات از «جام جم» و «جام کیخسرو» یاد شده است. این پژوهش مبنی بر شیوة کتابخانه ای و به ترتیب قدمت به منابعی از جمله ایران باستان، فارسی میانه، تاریخ های اسلامی، ادبیات، فرهنگ ها، آثار مستشرقان و محققان معاصر ایرانی استناد یافته است...

یشگویی از دیرباز بخشی از زندگی بشر بوده است. جام از جمله ابزارهایی بود که افزون بر زینت بخشی مجالس و کاربردهای آیینی، در پیشگویی نیز به کار می رفت، از این روست که در ادبیات از «جام جم» و «جام کیخسرو» یاد شده است. این پژوهش مبنی بر شیوه کتابخانه ای و به ترتیب قدمت به منابعی از جمله ایران باستان، فارسی میانه، تاریخ های اسلامی، ادبیات، فرهنگ ها، آثار مستشرقان و محققان معاصر ایرانی استناد یافته است...

اشارتی به گذشته و نظاره ای به آینده فقه شیعه و ارتباط آن با قرآن دارد. نویسنده نخست از پیوند فقه و قرآن در عصر حضور ائمه سخن می گوید پس از جدایی آن دو در یک دوره، پیوند دوباره آنها و پس از پیدایش فقه استدلالی در مدت چند قرن بحث می کند. در ادامه از سلطه مجدد حدیث گرایی که با پیدایش جریان اخباریگری پدید آمد سخن گفته، ره آورد آن را جدایی دوباره فقه از قرآن و محوریّت یافتن حدیث می داند . سقوط جریان ...

تاریخ آیینه حوادث و شرح صوری وقایع ، و ادبیات نماینده ی ذوق و افکار اجتماعی و هنر بیان کننده ی عمق تفکرات مادی و معنوی یک قوم به شمار می رود ؛ بی شک سفالگری یکی از بارزترین مظاهر هنر اسلامی است که با روح تعالیم اسلامی عجین شده و همواره با نقوش متنوعی همراه می باشد ،که این نقوش با اعتقادات دینی و تصورات هنرمند از هستی همگام بوده است . این نقوش تزئینی در فرهنگ ایرانی - اسلامی جایگاهی فراتر از ...

برهانی که آنسلم در قرن یازدهم اقامه کرد، در فلسفهٴ جدید غرب، یعنی از قرن هفدهم به بعد مورد توجه و بازخوانی دکارت، اسپینوزا، لایپ نیتس، هیوم و کانت قرار گرفت و هر یک از ایشان در مقام دفاع یا انتقاد نسبت به آن برآمدند. این مقاله مباحثی را که از قرن هفدهم تا کنون در فلسفهٴ غرب، درباره برهان آنسلم شکل گرفته است، از منظر حکمت اسلامی بر می رسد.

بر خلاف آنچه بسیاری از پژوهشگران در باب زیبائی و هنر در تفکر اسلامی می گویند نوعی تفکر و معرفت به زیبائی و هنر در اسلام وجود دارد که البته با آنچه در عالم غرب از قرن هیجدهم تحت عنوان aesthics رایج شد تفاوت اصولی دارد مبادی هنر و زیبائی در اسلامی کاملا عرفانی و تابع نگرش معنوی مسلمین به حقیت و هستی و آدم و عالم است از این رو فقط با ورود به عرفان اسلامی و انس با آن می توان درکش کرد مهم ترین این ا...