درباره خمسه نظامی و اهمیت آن در گستره زبان و ادب فارسی، سخن بسیار گفته شده است. از نظر ناقدان و نظامی پژوهان، این شاعر برجسته گنجه پس از سرودن «مخزن‎الاسرار» که اثری عرفانی است و به تقلید از «حدیقه‎الحقیقه» سروده شده است، تغییر رویه می‎دهد و به سرودن مثنویهای غنایی و بزمی روی می‎آورد؛ هوسنامه‎هایی که روایتگر داستانهای عاشقانه معروف و رایج در زمان شاعر است. موفقیت نظامی در این حوزه ادبی چنان است...

مقاله حاضر ضمن تعریف واژه «توسل» با تکیه بر قرآن و حدیث  و ساختار آن  به رویکردهای ساختاری و محتوایی آن در شعر فارسی با تکیه بر اشعار نظامی گنجوی در این زمینه می پردازد. زاویه دید نظامی درتوسلها، انواع توسل؛ توسل به ذات و صفات، توسل مستقیم، غیر مستقیم، لحن توسلهای نظامی، شفاعت و توسل و … در بخشهایی از مقاله تشریح شده است. در مبحث زاویه دید توسلها به اصالت سبکی نظامی در این زمینه اشاره شده است؛ ...

چکیده: شعر زبان دل است و زاییده ی احساسات آدمی و شاعر کسی است که این احساسات و عواطف را با زبانی مخیل و موزون در ساختاری مطلوب ارائه می دهد. یکی از نواع شعر فارسی، نوع غنایی است. شعر غنایی، شعری است که مستقیماً احساسات و عواطف شخصی و خصوصی‏ شاعر را بیان می کند. داستان دلدادگی و دلستانی خسرو و شیرین از دل انگیزترین داستان های منظوم فارسی است که در ادبیات غنایی زبان فارسی بی‏تردید از جایگاه ویژ...

هفت‌پیکر، اثر گرانسنگ نظامی گنجوی، از شاهکارهای ادب غنایی است و افسانة ماهان مصری یکی از افسانه‌های این اثر است که از نظر ساختاری شباهت‌های بسیار به قصّه‌های پریان دارد. نظریّة ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ از جمله نظریّاتی است که با استفاده از آن می‌توان به رده‌بندی داستان‌ها و افسانه‌ها بر اساس فرم و ساختار آن‌ها پرداخت. بررسی افسانه‌ها و داستان‌های ایرانی بر اساس الگوی پراپ راهی است برای یافتن ساختا...

حکیم جمال الدین ابومحمدالیاس بن یوسف بن زکی بن موید نظامی گنجه یی از استادان بزرگ و از ارکان شعر فارسی است ... مولد شاعر را همه تذکره نویسان گنجه دانسته اند تاریخ ولادت او معلوم نیست لکن با دقت در بعضی از اشعار او می توان آن را حدود سال 530 دانست . تاریخ وفات نظامی هم بصورتهای گوناگون ذکر شده است اما سال 614 صحیح تر به نظر می رسد. "مدفن نظامی در گنجه تا اواسط عهد قاجاری باقی بود، بعد از آن رو ب...

بخش عمده‌ای از تحقیقات ادبی دربارة مثنوی لیلی و مجنون نظامی، به شرح ابیات و معنی لغات ـ چه شرح کامل و چه گزیده ـ اختصاص دارد.در این مقاله ابتدا به معرفی و نقد ساختاری و محتوایی شرح‌ها پرداخته شده و سپس ریشه‌های اختلاف نظر شارحان، در سه حوزه زیر، با ذکر مثال‌هایی از ابیات لیلی و مجنون، تبیین و تحلیل شده است:الف) واژگان؛ گاه اختلاف نظر شارحان در معانی حقیقی و استعاری واژه‌ها و یا حقیقی یا استعاری...

نظامی در مخزن­الاسرار از میان عناصر صور خیال، از آرایۀ تمثیل بهره­های فراوانی گرفته است تا بدین وسیله بتواند مفاهیم و مقاصد مورد نظر خویش را که سرشار از نکات تعلیمی و اخلاقی ناب است به بهترین شکل ممکن برای خوانندگان خود بیان کند. مخزن­الاسرار نظامی از جمله آثاری است که شخصیت­ حیوانات در آن نقش­های مختلفی را ایفا می­کنند؛ حیوانات در این اثر، برخلاف باورهای عامیانه که تنها چهرۀ منفی دارند، گاه چه...

اساطیربه عنوان نمایه و نماد زندگی انسان در دوران باستان، کارکردهایی فراوان داشته‌اند، انسان ابتدایی وغارنشین برای رفع حاجات و مناسبات اجتماعی خویش با هر پدیده‌ای برخوردی انسانی و الاهی داشت و طبیعت را کاملاً جاندار و فعال تصور می‌نمود، بدین لحاظ می‌توان به عدد پدیده‌های طبیعی، اسطوره هم معرفی نمود، به هر حال این کارکردهای اساطیری آنچنان عمیق و کارساز بود که در طول هزاران سال به عنوان باورها و مر...

    در این پژوهش برآنیم تا عنصر فضاسازی را در منظومه‌­ی داستانی خسرو و شیرین مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم؛ بدین منظور چهار موضوع از جمله فضای آغاز داستان، فضاسازی شخصیتی، رویدادی و مکانی را گزینش کرده‌ایم تا با استفاده از نشانه‌های زبانی و تصویری که در تداعی و القای مضمون مطرح‌شده در هر داستان نقش دارند، هنر نظامی را در زمینه‌ی فضاسازی نشان ‌‌دهیم. نظامی برای هر یک از قسمت‌های داستان خود فضاهای...

موسیقی و ادبیات به عنوان دو فصل جدا نشدنی از دیرباز مورد توجه خاص قرار گرفته‌اند تا جایی‌ که نمی‌توان مرزی واقعی بینشان قرار داد و این در حالی ا‌ست که این دو مقوله با توجه به بسترهای گوناگون دارای استقلال و شخصیت‌های خاص خود نیز هستند. ارج نهادن و حرمت گذاردن به موسیقی، همانا حرمت گذاشتن به زبان فارسی است و نگرش بزرگان ادب پارسی به این مهم، ارزشمند و شایسته‌ی بررسی می‌باشد. اشارات صریح نظامی به...