از گذشته تا کنون، شناختِ حافظ، دغدغه بسیاری از محقّقان زبان و ادب فارسی بوده است و در این میان بحثِ جبر و اختیار جایگاهی ویژه داشته و دارد. چنانکه بسیاری، حافظ را جبری انگاشته‌اند و اندکی بر اختیارمداری او پای فشرده‌اند و تعدادی هم او را ابن الوقت دانسته‌ و در واقع به جمعِ میان جبر و اختیار معتقد گشته‌اند و جالب اینجاست که همه این صاحب‌نظران جهت اثبات مدّعای خویش به ابیاتی از حافظ تمسّک جسته‌اند؛ اما...

یکی از مشخصات بارز سبک حافظ ایهام است و در این میان ایهام‌سازی با کلمات موسیقایی نمودی آشکار دارد. از میان شاعرانی که حافظ تحت تأثیر آن‌هاست، خواجوی کرمانی و امیرخسرو دهلوی نیز به‌طور چشمگیری از ایهام موسیقایی بهره می‌برند، به‌گونه‌ای که پاره‌ای از کلمات ایهام‌ساز در شعر هر سه با ساختار مشترکی به کار رفته است. پرسش بنیادین ما این است که حافظ به چه میزان در کاربرد ایهام موسیقایی از خواجو و امیرخ...

در ادبیات مقابله ای پژوهشگر در پی آن است که با توجه به همگونی های واژگان، ترکیبات و مفاهیم در یک اثر هنری اثرگذاری ها و اثر پذیری های برجسته¬ی آن حوزه را آشکار سازد. در دوران سبک بازگشت قاآنی شیرازی شاعری موفق در تقلید از شاعران گذشته ی فارسی زبان بوده و از بسیاری از آنان در دیوان خویش نام برده است. حافظ در این میان تأثیر چشم گیری بر قاآنی داشته و قاآنی ابیاتی از حافظ تضمین کرده و غزلی از حافظ ...

دیوان حافظ سرشار از ابیات بحث‌انگیز است در این سیاهه نیز نگارنده به نقد شروح یکی از این ابیات بحث‌انگیز پرداخته‌است. در بادی نقص‌ شروح قبلی نمودار گردیده‌است که شامل: توجه نکردن به فضای کلی غزل، شرح ناقص، توجه نکردن به فضای فکری حافظ و نکات دستوری و یک نسخه‌سازی است. کلید شرح بیت ترکیب «کاسه‌گردانان» و «این جفا» است که در شروح، اولی یا در معنای گدایی آمده‌است یا ساقی‌گری و دومی به عهد ذهنی جفای...

 ساختار پاشان و نظم پریشان ابیات در برخی غزل‌های حافظ، از دیرباز، موضوع پرسش و بحث بوده است. حافظ‌شناسان و حافظ‌پژوهان در این راه، کوشش بسیار کرده‌اند تا بتوانند این پاشانی را توجیه کنند و برای این عدم انسجام، دلیل و توضیحی بیابند. با نگاهی حتی گذرا به مجموعۀ این تلاش‌ها می‌توان برای بعضی از فرضیه‌ها و نظریه‌ها در این زمینه، اعتبار و ارزش بیشتری قائل شد و برخی دیگر را کنار نهاد. ما در این م...

گنجایش میراث عرفانی برای بیان حقایق به ‌صورت رمزی و غیرمستقیم سبب شده است تا شاعران به سوی الهام گرفتن از این میراث سوق داده شوند. جستار پیشِ‌رو بر آن است تا به بررسی این مهم در سرودة «بکائیة إلی حافظ الشیرازی» از «عبدالوهاب البیاتی» بپردازد و به تطبیق نمادهای عرفانی به‌ کار رفته در آن با نمادهای شعر عرفانی حافظ اهتمام ورزد. نگارندگان این پژوهش را با تکیه بر اصول مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی و با ...

تجربه ی دینی حافظ شیرازی بر اساس نظریه ی گلاک و استارک   علی اکبر باقری خلیلی*          سهراب قهّارپورگتابی**  دانشگاه مازندران چکیده چالش های دین در دنیای مدرن و دفاع به ویژه جامعه شناسان از کارکردها اجتماعی دین، موجب شد تا جامعه شناسی دین در حوزه ی پژوهش های دینی شکل گیرد و پژوهش گران این حوزه را بر آن دارد تا راه کارهایی برای عملیاتی و اجرایی کردن دین، ارائه نمایند و کارکردهای آن را در ...

این پژوهش با هدف بیان مفهوم رندی در تعلیم وتربیت نگاشته شده است.یکی از محوری ترین شخصیت های شعر حافظ رنداست. او برجوهر اندیشه گری عارفانه شاعرانه ی خود ، نام رند را می نهد و این بنیادی ترین مفهومی است که حافظ برای بازگفت انسانشناسی عارفانه –شاعرانه ی خویش بکار می گیرد .در واقع رند یک اثر هنری خود آفریده است که همچون هر اثر هنری دیگر ،چیزی تعریف ناپذیر و ناگفتنی در خود دارد.از آنجایی که حافظ در ...

فصل اول شامل مختصری از احوال و آثار حافظ شیرازی است که پس از توضیحی درباره ی ادبیات فارسی میان قرن های 8 تا 10، وارد بحث درباره ی احوال و آثار فضولی بغدادی می شود. در فصل دوم پس از اینکه درباره ی رند و بازتاب آن در ادبیات صحبت کرده ایم، مضامین قلندرانه، رندانه و مغانه، ابتدا در غزل های حافظ و سپس فضولی آورده شده و پس از بررسی، مقایسه ای میان این مضامین صورت گرفته است. با بررسی هایی که در این فص...

چکیده انتظار حالتی روانی است که سبب وجود آمادگی در شخص و زمینه ساز تحول در معرفت، احساس، رفتار و عمل آدمی می شود تا لایق رسیدن به چیزی که منتظر آن است، شود. شعر"انتظار" به خصوص وجه دینی آن در میان شاعران ایرانی، جایگاه شایسته ای دارد و حافظ از زمره ی شاعرانی است که انتظار در سراسر دیوان او نمود دارد. هدف پایان نامه ی حاضر و آنچه که این پژوهش را نسبت به دیگر پژوهش های انجام شده، متمایز می ک...