یکی از مسایل اساسی در تحلیل دیدگاه های مختلف علم دینی، تبیین روش شناسی مناسب تحقق آن است. پژوهش حاضر به تبیین روش شناسی علم دینی (اسلامی) عطاس با توجه به مبانی هستی شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی اسلامی وی و تحلیل و بررسی آن پرداخته است. روش شناسی تحقق علم اسلامی عطاس، شامل استفاده از روش ترکیبی (اجتهادی، شهودی، عقلی و تجربی)، اسلامی سازی زبان و به کار گیری روش های تفسیر و تاویل در مطالعه ...

داستان حضرت موسی و خضر 8از جمله داستان هایی است که مورد توجه مفسران عارف و به طور کلی عرفا قرار گرفته است. علت آن را نیز می توان ارتباط بین حوادث این داستان با مبانی عرفان اسلامی دانست. نوشتار پیش رو به روش توصیفی – تحلیلی و با مراجعه به منابع اسنادی و کتابخانه ای تدوین شده است. در این پژوهش سعی شده است پس از جمع آوری مطالب اصلی بدنه ی تحقیق از دو گروه تفاسیر مهم عرفانی تشیع و تسنن به پردازش و ...

تفسیر عرفانی یکی از قدیمی­ترین گونه­های تفسیری است. جهان­بینی مخصوص­ عرفا و سبک خاص نگارشی ایشان موجب شده این گونه­ی تفسیری در دوران مختلف و از ابعاد متنوع مورد نقد قرار بگیرد. این تنوع انتقادات ریشه­یابی به جا بودن یا صحیح نبودن انتقادات را کمی دشوار می­نماید به همین خاطر با گونه شناسی این انتقادات در گام اول می­بایست ریشه و منشأ هر انتقادی که در این زمینه مطرح گردیده است را مشخص نمود و در گام...

از بعد از ملاصدرا تا کنون تفاسیر متعددی از اصالت وجود و اعتباریت ماهیت صورت گرفته که می‌توان این تفاسیر را به سه دسته تفکیک کرد: الف) تفسیر عرفی، ب) تفسیر فلسفی، ج) تفسیر عرفانی. نگارنده بر این باور است که تفاسیر فلسفی و عرفانی تفاسیری صحیح از اصالت وجودند ولی تفسیر عرفی تفسیری ناصحیح از اصالت وجود است که ناشی از نگاهی غیردقیق به مقولۀ هستی است. در این مقاله با مراجعه به آثار متعدد ملاصدرا تفسی...

یکی از مباحث مهم در تفسیر پژوهی، شناخت جایگاه عقل در فهم و استنباط نصوص دینی به‌ویژه قرآن کریم است. اهمیت و انتخاب «تفسیر من وحی القرآن» از میان تفاسیر معاصر شیعه به این دلیل است که در خردگرایی و عصری‌نگری و تحلیل و نقد اندیشه‌‌های پیشین، نقطه عطفی فرهنگی و قرآن‌پژوهی در میان تفاسیر معاصر است و در این عرصه، کاری جدید ارائه داده است. در این مقاله سعی شده پس از توضیح کوتاهی از شخصیت علامه فضل الل...

یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن، اعجاز بیانی بوده و علم بیان در کشف مراد جدی آیات قرآن نقش مهمی را ایفا می‌کند به همین علت مفسران در طول تاریخ همواره ظرائف بیانی قرآن را مورد توجه ویژه قرار داده اند. در بین تفاسیر معاصر تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی (به عنوان یکی از تفاسیر اجتهادی جامع) به نکات بیانی توجه خاص نموده است. این پژوهش به بررسی صور بیانی یعنی تشبیه، استعاره، مجاز مرسل و عقلی و کنایه در...

با تحلیل دقیق مفاهمه عرفی و طبیعت انسانها در فهم و درک معانی از طریق زبان در می یابیم که گویندگان به اقتضای سطح معرفتی خویش دست به القای معانی می زنند و شنوندگان نیز مطابق معرفت خویش می فهمند. لذا در تحلیل مفاهمه عرفی می توان، القاء و درک معانی را دو مقوله مشکّک دانست. درک معنای پایه، آغازین مرحله فهم است، معنایی حداقلی و اجمالی که اکثر افراد در درک آن مشترک هستند در مقابل عدم درک آن موجبات بدفه...

این پژوهش با بررسی مراتب و درجات شناخت قرآن کریم به این نتیجه رسیده است که عالی ترین مرتبه شناخت قرآن، همانا شناخت شهودی است؛ چنین معرفتی، غایت سیر انفسی مفسّر است و ارمغان آن که در واقع بیان آن مشاهدات برای دیگران است، تفسیر انفسی نامیده می شود؛ این تعریف، بر آن قسم از تفسیر عرفانی منطبق است که بر تهذیب نفس و سیر و سلوک عملی مبتنی است و در بیان برخی از دانشمندان، تفسیر فیضی یا اشاری خوانده می ش...

یکی از روش‌های تفسیری کهن عقل‌گرایی در تفسیر است. با توجه به اینکه قرن چهارم هجری نقطه آغاز این جریان بوده و از آنجا که سید رضی جزء پیشگامان این شیوه در این دوره است، واکاوی مؤلفه‌های عقل‌گرایی در آرای تفسیری وی مد نظر قرار گرفت. این بررسی نشان داد که عقل ابزاری بیشتر از عقل منبعی مورد استفاده سید بوده است. استفاده از عقل به‌عنوان قرینه تأویل آیات و تفسیر آیات بر معانی استعاری و مجازی، استفاده ...