با توجه به فرصت مناسب و شرایط اجتماعی و سیاسی پیش آمده در دوران امامین صادقین8، این دو بزرگوار بیش از دیگر پیشوایان معصوم: در تفسیر آیات الهی و تشریح حقایق معنوی قرآن کریم و همچنین پرورش شاگردان، زمینه فعالیت و نشر دانش را داشته اند. و با بررسی تاریخ تفسیر، اهتمام دانشمندان اسلامی به قرآن کریم و خلأهای سیر تدوین تفاسیر روشن می‏شود؛ که در آن عصر مفسران نامی بزرگی در صحنه تفسیر درخشیدند که آثار گ...

این پایان نامه به پژوهش در زمینه روش تفسیر تسنیم نوشته - آیت الله جوادی آملی ـ اختصاص دارد که با مراجعه به تفسیر تسنیم و دیگر آثار ایشان انجام می پذیرد. در این نوشتار پس از بیان زندگی نامه مفسر و معرفی کلی تفسیر به مبانی، روش و گرایش تفسیر تسنیم پرداخته می شود. و چنین نتیجه گیری می شود که مفسر تسنیم از سه روش تفسیر قرآن به قرآن، قرآن به سنت و قرآن به عقل استفاده کرده و روش تفسیری آن جامع است. ت...

قرآن‏ پژوهان از گذشته‏ های دور، به بحث دربارۀ منابع تفسیر قرآن کریم توجه ‏کرده ‏اند. قرآن کریم، روایات، تاریخ، عقل و دستاوردهای قطعی علوم از جملۀ این منابع‏ اند. در این مقاله، ابتدا به برخی مفاهیم بنیادین، همچون تفسیر، منبع و منابع تفسیری، اشارۀ گذرا می‏ کنیم. به‏ دنبالِ‏ آن، دربارۀ دلایل منبع بودن قرآن کریم بحث می‏کنیم. این دلایل عبارت ‏اند از تصریح آیات قرآن کریم، سیرۀ عقلا در محاوره و سنت و س...

در تعدادی از روایات آیه‏ای از قرآن توسط معصوم قرائت شده و نکته‏ای به آن ضمیمه شده است که جزء آیه نیست و تعبیری چون «هکذا نزلت» یا «واللّه‏ هکذا نزل بها جبرئیل† علی محمدˆ» یا «نزل جبرئیل† بهذه الآیه هکذا» و شبیه این تعابیر آمده است. با ملاحظه ابتدایی این احادیث و این‏گونه تعابیر چنین به ذهن می‏آید که مضمون آنها وقوع گونه‏ای تحریف در برخی آیات قرآن کریم است در حالی که با نگاه عمیق و مفهوم‏شناسی دق...

مقاله‌ی حاضر به بررسی تناظر قرآن و انسان در حکمت متعالیه می‌پردازد و ناظر به کاربرد حقیقی و غیراعتباری زبان دین در اسلام (زبان قرآن) با رویکرد حکمت متعالیه است. این نوشتار ضمن طرح اهم مسائل و مبانی حکمت متعالیه، دیدگاه خود را در بحث زبان دین و قرآن بیان می‌کند. همچنین با عنایت به تئوری ترکیبی زبان دین و مراتب مختلف دین، لزوم توجه به ساحت انفسیِ زبان قرآن را متذکر می‌شود. در طی این مقاله، خواننده...

اصل تأویل یا بازگرداندن معنا به خاستگاه و منشأ اصلی آن از حیثیات و وجوهاتی که خاص جهان‌بینی عرفانی است غالباً مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. تأویل به موجب جستجوی سرچشمه‌ها و مبادی آغازین و حقیقی معنا با جهان بینی عرفانی که سیر و صیرورت وجودی اشیاء را به سوی حقایقشان می‌کاود در یک نقطه به هم می‌پیوندند. هر دو در پی یافتن افق اعلای مظاهر و آیات ربانی‌اند. از اینرو می‌توان تأویل را ت...

در این نوشتار ابتدا به توضیح اجمالی مفاهیم «تجربۀ عرفانی»، «ساخت‌گرایی»، «ذات‌گرایی» و اختلاف در مسئلۀ «هستۀ مشترک» پرداخته شده است؛ آنگاه نگارندگان با پیش‌فرض نظریۀ «فطرت» و اصالت دادن به تجارب انفسی نسبت به آفاقی و با به‌کارگیری روش توصیفی - مقایسه‌ای، به این نتیجه رسیده‌اند که «فطرت‌ مخلوقٌ‌به» در سالکان و بلکه تمامی انسان‌ها، به‌خوبی می‌تواند نقش هستۀ مشترک را در تجارب عرفانی ایفا کند و به‌ع...

وجود اصیل/ دازاین، انسان تنها و فردیت‌یافته‌ای است که با انتخاب‌های خویش، هم خود را از وجود غیر اصیل و غوطه‌ورشدن در جماعت توده‌ای (کیرکگور)، گله‌ای (نیچه) و داسمنی (هیدگر) رها می‌کند و هم امکان‌ها و موقعیت‌های بسیاری را در برابر الزام، حتمیت و ضرورت برای خویش به‌وجود می‌آورد. امکان‌هایی که او را از رویدادگی‌های زندگی جدا می‌سازد و رو به تعالی به حرکت درمی‌آورد. موقعیت‌های مرزی/ بحرانی نظیر درد...

از گذشته تا به امروز شعرا در اشعار خود از عناصر طبیعت و مظاهر آفاقی آن برای مقاصدی گوناگونی همچون توصیف، مدح، ذم، تغزل، مرثیه و... بهره برده‌اند. نمود طبیعت در اشعار مولانا اعم از مثنوی و غزلیات شمس در راستای رویکرد آفاقی او به جهان هستی بسیار زیاد است این حضور هم به لحاظ کثرت و تعداد ابیات است و هم به لحاظ تنوّع عناصر طبیعی به کار رفته.آنچه شاعران عارف تجربه کرده‌اند، مفاهیم فرا‌ دنیایی و سرشار...

« تفسیر به رأی » موضوعی است که اولیاء دین ــ بنا بر آنچه از روایات متعدد بر می آید ــ نسبت به آن هشدار داده ، به کسی که این شیوه را در تفسیر قرآن به کار بندد، وعده عذاب الهی داده اند. اگر چه نفس این موضوع بین همه مسلمانان مورد قبول است اما در تبیین آن اختلاف نظر شگفت آوری رخ نموده است، تا آنجا که هر صاحب نظری با بیان گوشه ای از ابعاد آن، دیگران را به ارتکاب تفسیر به رأی متهم کرده است. از این ر...