سرشت باز و چندصدایی شعر حافظ موجب شده است خوانندگان زیادی از دیرباز تا روزگار معاصر به قرائت شعر او بپردازند. قرائت عرفانی یکی از قرائت‎های مطرح و دامنه‏دار از شعر حافظ است که به ‏اقسام گوناگونی بخش‎پذیر است. از میان قرائت‎های عرفانی می‌توان به رساله‎ای از جلال‌الدین دوانی در قرن نهم اشاره کرد. او در رسالۀ خود، بیتی از حافظ را ‏بر مبنای ‏پارادایم وحدت وجود ‏قرائت کرده است. این مقاله می‌کوشد برا...

چکیده انتظار حالتی روانی است که سبب وجود آمادگی در شخص و زمینه ساز تحول در معرفت، احساس، رفتار و عمل آدمی می شود تا لایق رسیدن به چیزی که منتظر آن است، شود. شعر"انتظار" به خصوص وجه دینی آن در میان شاعران ایرانی، جایگاه شایسته ای دارد و حافظ از زمره ی شاعرانی است که انتظار در سراسر دیوان او نمود دارد. هدف پایان نامه ی حاضر و آنچه که این پژوهش را نسبت به دیگر پژوهش های انجام شده، متمایز می ک...

هرچند گوته و حافظ شعـرایی هستند که دردوره های متفاوت و با فرهنگ های مختلف، یکی در غـرب و دیگری در شرق می زیسته اند، ولی به واسطۀ تشابهاتی در اوضاع زندگی خصوصی و اجتماعی روحیه ای چنان نزدیک به هم پیدا کردند که پس از گذشت سده ها، ازورای ترجمه ای نارسا و گاه غـلط، گوته به کمک نبوغ خود، باز به کنه کلام لسان الغیب، حافـظ، بهتر از همۀ هم عـصران خود وبهتراز بسیاری از هـم میهنان و هـمزبانان او پی برد و...

در میان نسخ خطی مجموعۀ «صارم الدوله»، موجود در کتابخانۀ ابن مسکویه شهر اصفهان، دیوانی از سعدی شیرازی با تذهیب عالی وجود دارد. بررسی ها حاکی از آن است که شناسنامۀ این اثر دارای تاریخ اجرا نیست. مقالۀ حاضر با تکیه بر اطلاعات فنی اثر می کوشد تاریخ این اثر را مشخص کند. مقایسۀ این نسخه با نسخه ای از دیوان حافظ متعلق به سال 1283ق موجود در همان گنجینه به یافتن این پاسخ کمک می کند. پس از بررسی های دقیق...

چکیده یکی از شاعران مهم ولی کمتر شناخته شدۀ همعصر حافظ، جلال الدّین عتیقی تبریزی بوده است که قریب به ده سال پیش از تولّد حافظ در تبریز درگذشته است، عتیقی علاوه بر شاعری، واعظ و صوفی سرشناسی نیز بوده است و منظومۀ فکری او همچون حافظ شیرازی، سرشار از مفاهیم عرفانی و زبان او آموخته با مضامین رندانه بوده است. از عتیقی دیوان شعری باقی مانده است که با مطالعۀ آن متوجّه می شویم در حوزه های زبانی، آوا...

یکی از شیوه های بررسی متون عرفانی که تا کنون توجه چندانی به آن نشده است، مطالعه ی بینامتنی این متون است. بینامتنی یعنی خواندن متن با توجه به متون دیگر، و مبتنی بر این اندیشه است که متن نظامی بسته و مستقل نیست و هیچ متنی در خلأ پدید نمی آید و در خلأ ادراک نمی شود و هر متنی خواسته یا ناخواسته با متون دیگر ارتباط دارد. نظریه بینامتنیت در اواخر دهه ی شصت توسط ژولیا کریستیوا در خلال بررسی هایی که بر...

نماز گونه ای نیایش و عملی ـ عبادی برای برقراری ارتباط مستقیم و صعودی میان انسان با خداوند است که میان همۀ ادیان الهی مشترک است. مسلمانان و زرتشتیان به انجام این عمل عبادی ملزم هستند. این پژوهش با تتبّع در متون مکتوب اسلام و زرتشت و به روش کتابخانه ای، به بررسی تطبیقی جایگاه نماز در این دو شریعت آسمانی پرداخت. همچنین، اشتراکات و تمایزات آن در این دو شریعت بررسی شد. در این پژوهش، روشن شد که نماز د...

درباره حافظ و غزل او سخن بسیار گفته‌اند؛ شاید بسی بیش از دیگر سخنوران زبان فارسی. علت این امر را می‌توان در اشعار چند پهلو و سرشار از ابهام و رمز و راز او بازجست. از این رو، یکی حافظ را عارفی وارسته می‌نامد که تمامی اشاراتش تأویل عارفانه دارد و دیگری، او را انسانی می‌پندارد که هرلحظه در حال و هوایی متفاوت سیر می‌کند. برخی نیز او را شاعری هنرمند و زیرک دانسته‌اند که تنها به خلق اثری ادبی پرداخته...

طبیعت و عناصر آن از دیرباز در شعر فارسی تجلی یافته است. در شعر سبک خراسانی که ویژگی بارز آن طبیعت گرایی است، این نمود جنبه ی عینی و ظاهری می یابد. دیوان شعرای سبک خراسانی همچون منوچهری و فرخی و دیگران سرشار از وصف های رنگارنگ از طبیعت پیرامون آن هاست. تصویر فصول سال، گل ها و عناصر دیگر در شعر این شعرا، آئینه ی تمام نمای زیبایی طبیعت و جهان واقع است. اما تصویر طبیعت در شعر سبک عراقی، تصویری درون...