سنایی غزنوی، اغلب با ویژگی «شاعر مبتکر» شناخته می شود. یکی از ابتکارات وی، یافتن گوهر طنز ادبی است در نوشتار با کارکردهای عرفانی؛ آنچه پیش از او فقط در حوزة اجتماعی ـ انتقادی وارد شده بود. عارفانِ از سنایی به بعد، از آن برای آموزش نکته های عرفانی، بهره ها برده اند. در این مقاله بر آنیم تا برای یافتن شگردهای طنزنویسی سنایی غزنوی (545 یا 529- 467 ق) با هدف بیان و آموزش نکته های عرفانی و اخلاقی و ح...

واژۀ «ساقی» در متون عرفانی، از معنای اولیۀ خود فراتر رفته و به‌ صورت یک اصطلاح به ‌معنی فیض‌رساننده‌ای که سالکان راه معرفت را به ‌دریافت و کشف رموز و حقایق عرفانی نائل می‌سازد، مورد استفاده قرار گرفته است. در این متون، ساقی در کنار دیگر اصطلاحات عرفانی همچون شراب، جام، مستی، باده، مطرب و... به‌کار گرفته شده تا عمیق‌ترین مباحث و احوال عرفانی را با ‌پوشیده‌ترین شکل ممکن برای اهل معرفت بیان نماید....

اخلاق عرفانی سلبی با اخلاق سلبی به معنای اعم کلمه تفاوت دارد، زیرا اخلاق عرفانی نه صرفاً با هدفاخلاقی زیستن، بلکه به منظور دستیابی به احوال عرفانی تنظیم شده است. عموم عارفان سنت های مختلف،نظام های اخلاقی مخصوص به خود دارند که در میان آنها اشتراکات فراوانی هم دیده می شود. عارفان اینسنت ها به تناسب نظام عرفانی شان از نظام اخلاقی سلبی خاصی هم پیروی م یکنند که متأثر از سنت دینی آنهااست. ترزا آویلایی...

کتاب حدایق الدقایق نسخه منحصر به فردی است که ابوالحسن وحیدالدین ابن زین­الدین حاجز بن اسفرغابادی نگاشته است. تاریخ دقیق تألیف کتاب مشخص نیست اما آنچه مسلم است، میرجان آن را در نیمه اول قرن دهم تألیف کرده است. میرجان در حدایق به شرح سخنان شیخ جلال الدین محمد، پیر و مراد خود پرداخته است. مؤلف از بزرگان سلسله نقشبندیه بوده،  به ناصرالدین عبیدالله، از خواجگان نقشبندیه نیز ارادت داشته است. از حدایق ...

حافظ در بسیاری از اشعار خود به تجربیات رویدادهای شبانه ای اشاره کرده که دربردارنده دستاوردهای عرفانی برای او بوده است و اغلب با کاربرد واژه «دوش» و استفاده از تعابیری نظیر «دوش دیدم که...»، آنها را به تصویر می کشد. این تعبیر با اصطلاح «طوارق» نزد عرفا مناسبت دارد. «طوارق» به معنای آن چه در مناجات شب بر دل عارف و سالک وارد می شود، از جمله اصطلاحات عرفانی است که مفهوم آن در اشعار شاعران عارف پیش ...

این نوشتار به بررسی و مقایسۀ شیوۀ بیان آموزه­های عرفانی در رمان فرانی و زویی نوشتۀ جی. دی. سالینجر و رمان روی ماه خداوند را ببوس اثر مصطفی مستور، می­پردازد. این دو اثر به دلیل بیان اندیشه­ها و آموزه­های عرفانی، وجوه مشترکی با هم دارند. هدف از این پژوهش، یافتن وجوه اشتراک و افتراق میان دو اثر مذکور در شیوۀ بیان آموزه­های عرفانی و بررسی و تحلیل آن هاست. در این نوشتار نشان داده شده است که هر دو رم...

یکی از روش‌های تفسیر قرآن، روش تفسیر عرفانی است. عرفا اغلب بر تفسیر انفسی آیات بیش‌تر از جنبه آفاقی توجه نموده و بر باطن و معنای درونی قرآن بسیار تأکید کرده‌اند. یکی از تفسیرهای عرفانی مهم قرن چهاردهم، تفسیر «بیان السعادة فی مقامات العبادة» متعلق به سلطان محمّد گنابادی(سلطان علیشاه) است. این تفسیر، دارای جنبه‌های فقهی، کلامی، فلسفی و عرفانی است. با توجه به اینکه بیش‌تر تفاسیر ع...

یکی از روش‌های تفسیر قرآن، روش تفسیر عرفانی است. عرفا اغلب بر تفسیر انفسی آیات بیش‌تر از جنبه آفاقی توجه نموده و بر باطن و معنای درونی قرآن بسیار تأکید کرده‌اند. یکی از تفسیرهای عرفانی مهم قرن چهاردهم، تفسیر «بیان السعادة فی مقامات العبادة» متعلق به سلطان محمّد گنابادی(سلطان علیشاه) است. این تفسیر، دارای جنبه‌های فقهی، کلامی، فلسفی و عرفانی است. با توجه به اینکه بیش‌تر تفاسیر ع...

شعر غنایی که موضوع اصلی آن بیان عواطف و احساسات لطیف انسانی است همۀ غزل‌ها و غزلواره‌ها و منظومه‌های عاشقانه اعم از عرفانی و غیر عرفانی را شامل می‌شود، از آنجا که بزرگترین بخش ادبیات غنایی را اشعار عرفانی تشکیل می‌دهد، در این مقاله بحث اصلی پیرامون شعر عاشقانه است و بدان دلیل که مهمترین نقش در شعر به طور عموم و شعر عرفانی به طور خاص بر عهدۀ قوه خیال و تخیل است و حل بسیاری از غوامض اشعار عارفانه...

چکیده: مثنوی سرایی عرفانی که با سنایی آغاز شد و با عطار و مولانا به اوج تکامل خود رسید، به عنوان نوع ادبی مهمّی تلقی می‌شود که ترسیم کنندۀ زوایای فراوانی از احساس و اندیشۀ عرفانی شاعران است. در بین مثنویهای عرفانی و حکمی، مخزن‌الاسرار نظامی از چنان جایگاه و اهمّیّتی بهره‌مند است که پس از نظامی بیش از یکصد و پنجاه شاعر به پیروی از آن طبع آزمایی کرده‌اند. نوشتار حاضر به معرفی اجمالی یکی از این مثن...