چکیده ندارد.

سماع اهل تصوف و عرفان از دو منظر قابل بررسی است: یکی سماع رسمی که دارای آداب و رسوم و ترتیباتی خاص است و موافقان و مخالفان آن فراوانند؛ دیگر سماعی که ناظر بر مراتب تکاملی و تبدّلات وجودی سالک است. یکی از عمده ترین دلایل مخالفان با مکتب تصوّف، سماع ترسّمی است. از اسرارالتوحید برمی آید که از زمان ابوسعید ابوالخیر این اختلاف نظرهای عقیدتی در مورد سماع فراوان بوده است. برخی از صاحب نظران آن را غذای رو...

فقر از دیدگاه «ابونصر سراج» چهارمین مقام از مقامات سلوک محسوب می شود و منظور از آن عدم التفات به ماسوی الله و مقر بودن به نیازمندی در برابر حق ـ تعالی ـ است. فقر دارای مراتبی است: بعضی از مراتب آن به قناعت و خلو دست و بعضی به زهد و طلب کسب ثواب اخروی و بعضی دیگر به مرتبه ی خلو قلب ازحب دنیا و فنا و اسقاط صفات باز می گردد. در مرتبه ی آخر که بالاترین مرتبه ی فقر محسوب می شود سالک تنها خود را مجرا...

چکیده: عرفان اسلامی برخلاف دیگر شاخه­های علوم اسلامی، تنها درمیان قشر اندیشمند و عالم باقی نماند و با مخاطب قرار دادن عموم مردم، جریانی باعنوان تصوف را در جامعۀ اسلامی ایجاد کرد. بحث بر سر شرعی بودن یا نبودن عرفان اسلامی، عالمان متشرع را در دو گروه مخالفان و موافقان عرفان نظری قرار داد. در دورۀ صفوی اندیشه­های ضد تصوف در آثار عالمان متشرع و فقیهان، بیشتر نمایان می­شد که با انگیزه­های مذهبی و  ر...

 « خطبۀالبیان »نام یکی از خطبه های منسوب به مولا علی (ع) است که درباره صحت انتساب آن به امام در طول تاریخ دیدگاه های مختلفی وجود داشته است . در این خطبه کلماتآغاز می شود و به شرح حال ایشان به « اَنَا » مسجعی بر زبان حضرت جاری شده که با ضمیرعنوان ولی و انسان کامل در حالت فنای فی الله اشاره دارد . از این رو، این خطبه بهشطحیات اهل تصوف شباهت دارد و همواره از یک سو مورد توجه صوفیان و فرقه هایشیعه و ب...

از آیات، روایات و احکام اسلامی برمی­آید که قرآن، پیامبر و صحابه توجه بسیاری به حضور اجتماعی فرد مسلمان داشته­اند و انزوای راهبانه را امری ناپسند می­دانسته­اند و به ­همین علت عالمان و فقیهان منتقد تصوف نسبت به این جریان بدبین­اند و وجود رفتارهای انزواطلبانۀ پیروان بعضی از طرق و سلاسل، منتقدان تصوف آنان را بر آن داشته که عرفان و معنویت را در تضاد با حساسیت­های اجتماعی بدانند و غفلت عرفا از محیط ز...

یکی از شخصیت‌های برجستۀ ادبیات عرفانی تاجیک، میرسیدعلی همدانی است که در رشد ادب و عرفان تاجیک نقشی نظرررس داشته است. میرسیدعلی از مکتب تصوف، به‌خصوص طریقت کبرویه، مهم‌ترین مسائل علاقه‌مند به تصوف را آموخته و با اثرپذیری از مکتب عرفانی و ادبی سنایی غزنوی، عطار نیشابوری و مولانا جلال‌الدین رومی در پیشرفت ادبیات عرفانی سهمی بزرگ داشته است. چهل اسرار که مجموعۀ ۴۱ غزل است، مثنوی هفت</em...

هجویری در تعاریف خود از مبانی و اصطلاحات تصوف، ضمن پایبندی به سنت­های پیشین از روشی خاص نیز بهره گرفته است که می­تواند تفاوت­های نگاه وی به این مقولات را توجیه کند. هدف این مقاله بررسی اصول روش­شناختی هجویری به منظور تحلیل رویکرد وی در تعریف اصطلاحات تصوف است. مهم­ترین اصول روش­شناختی در کشف ­المحجوب عبارت از محوریت فنا و تأکید بر محدودیت­های ذاتی بشری است. هجویری در بخش­های مختلف تعریف، تفسیر،...

حد فاصل قرن هفتم تا دهم هجری یکی از دوره‌های تعیین کننده و سرنوشت­ساز در حیات سیاسی و اجتماعی «تصوف» و «تشیع» به شمار می‌رود. دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی و اعتقادی که در پی سقوط خلافت عباسی جهان اسلام را فرا گرفت در حیات سیاسی و اجتماعی تصوف و تشیع نیز- به عنوان دو جریان پایا و دیر پا- موثر بود. در حد فاصل نابودی خلافت عباسی در بغداد تا روی کار آمدن پادشاهی مرشد- شاهان صفوی، تصوف و تشیع زمینه‌ها...

چکیده: گفتمانِ تصوف اسلامی، نگرشی است که در بستر دین صورت‌بندی شده ‌است. این گفتمان، در اواخر سده دوم هجری مفصل‌بندی شده است، اما ریشه‌های آن را باید در سطح پیش از حیات گفتمانیش جست‌وجو‌کرد. بنابراین برای بررسی روند تکوین و هژمونی‌ شدن این نظام فکری، شیوه درست این است که رخداد تصوف، در ارتباط با عناصر دیگر و در آن عصر بررسی شود. گنجینه تفسیری تصوف اسلامی، جریان آرام و فراخی بود که از میان رویکرد...