ساختار گزارش های تاریخی یکی از مباحث مورد علاقه و توجه مورخان و فیلسوفان علم تاریخ است و بررسی مقایسه­ای آن در قرآن و متون تاریخی  سده­های نخستین اسلامی می­تواند دریچه­ای به سوی اندیشیدن در بارة تأثیر هدف بر ساختار گزارش های تاریخی بگشاید. رایج ترین شیوة بررسی ساختار یک متن از جمله گزارش های تاریخی توجه به ساختار افقی، ساختار عمودی و ساختار معطوف به معناست. در ساختار افقی مؤلفه هایی همچون فهرست...

« النحو الوافی» کتابی در حوزه قواعد زبان عربی است که در سال 1960 میلادی در چهار جلد با تدریس یکصد وهشتاد و چهار مسئله بر مبنای « الفیّه ی ابن مالک» توسط استاد « عباس حسن » تألیف و چاپ شده است. موضوع اصلی این کتاب مباحث صرف و نحو است. مؤلف پس از بررسی مذاهب نحوی، برای انسجام بخشیدن به آن ها، شواهد متعددی از آیات قرآن کریم، احادیث، اشعار قدیم و معاصر و عبارات کاربردی عصر کنونی را برای استفاده ی...

ابن‌خلدون در مقدمه‌ی خود گونه‌ای از اندیشه‌ی تاریخی را مطرح کرده است که با تاریخ‌نگاری رایج عصر خود و حتی پس از آن، تفاوت‌های آشکاری دارد.در این شیوه به جای تأکید بر وقایع و فقط نقل اخبار، بر یافتن سرشت وقایع تاریخی، علت وقوع آن و تأثیرات آن بر حوادث دیگر تأکید می‌شود.این رویکرد به تاریخ که می‌توان تاریخ علمی، سنجیده و اندیشیده‌ و به بیان دیگر منطق تاریخ خواند، روشی دارد که مقدمه‌ی ابن خلدون در...

اثر منطقی المُهجة در برخی فهرست نگاری ها از آثار منطقی، به ابن سینا نسبت داده شده است. از آن جا که فهم تطوّر منطق سینوی در گرو شناسایی و بررسی تمامی آثار منطقی وی است مسأل? پژوهش حاضر بررسی صحّت و اعتبار این انتساب است. در بررسی استناد هر اثر به مؤلّفی، از روش های بررسی دست نویس ها و مستندات تاریخی، بررسی ساختاری، و تحلیل محتوایی می توان بهره جست. در مستندات تاریخی و دست نویس های المُهجة مطلب قابل ا...

عبدالرحمن‏بن خلدون به عنوان پدر فلسفه تاریخ شناخته شده است. برای بیش‏تر پژوهشگرانی که به بررسی اندیشه‏های ابن خلدون پرداخته‏اند، دیدگاه‏های او در عرصه فلسفه نظری تاریخ جاذبه بیش‏تری داشته است. بررسی دقیق مقدمه نشان می‏دهد که ابن خلدون افزون بر ارایه یک نظام نظری برای بررسی چگونگی تحول جوامع انسانی، دیدگاه‏هایی را مطرح می‏کند که در چارچوب فلسفه علم تاریخ یا فلسفه انتقادی تاریخ در خور بررسی است. ...

موضوع این نوشتار تحلیل اندیشه تاریخی ابن فندق است. مسئل? بنیادین پژوهش حاضر این بود که شرافت علم تاریخ از نگاه ابن فندق در چیست؟ آیا او به سان دیگر مورّخان عهد میان? اسلامی، متأثر از سنّت ارسطویی، تنها به شرافت موضوعی و نفعی علم تاریخ قائل بوده و یا به شرافت روش دانشی تاریخ باور داشته است. نگارنده در این مقاله با مطالعه و ارزیابی آثار ابن فندق، به ویژه مقدم? مبسوط او در «تاریخ بیهق»، به این نتیج...

ابن خلدون از جمله دانشمندان مسلمانی بود که با بینش وسیع و تجارب ارزنده پایه های علم جامعه شناسی را پی ریزی نمود. در این تحقیق ضمن معرفی شخصیت علمی ابن خلدون به بنیان های فکری او در حوزه مباحث اجتماعی پرداخته می شود. دیدگاه ابن خلدون نسبت به رویدادهای تاریخی و علم تاریخ، تحول اجتماعات، مسیر ادواری دولت ها، نظریه دولت، انواع اجتماع، آراء اقتصادی و مفهوم عصبیت مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. از ...

التاریخ­الباهر فی‌­الدولة­الاتابکیة نوشتۀ ابن اثیر (د.۶۳0 ﻫ.) یکی از نمونه­های برجستۀ تاریخ­های دودمانی در سنت تاریخ­نگاری اسلامی است و در آن، زندگی و شخصیت اتابکان زنگی و رویدادهای عصر ایشان در جزیره و شام گزارش شده است. در این مقاله گزارش­های ابن اثیر از اتابکان زنگی، به صورت جدا از یکدیگر ارزیابی شده تا نشان داده شود که تصویر وی از زنگیان بی­طرفانه است یا جانبدارنه...